Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

vodorod
bog’lanishlar, 
tuz ko’priklar
va 
gidrofob 
o’zaro ta’sirlanishlar hisobiga saqlanib turadi. Ba’zi oqsil makromolekulalar 
bir-biri bilan birlashib nisbatan yirik agregatlar hosil qiladi. Shunday hollarda oqsillarning 
to’rtlamchi 
strukturasi deb ataladigan oqsil polimeri hosil bo’ladi; bunda oqsil makromolekulasi monomerlik rolini 
bajaradi. Misol tariqasida 
4 ta
oqsil
makromolekulasidan tuzilgan agregat sifatida 
gemoglabinni
keltirish mumkin, Ma’lum bo’lishicha faqat ana shunday strukturaga ega bo’lgan 
gemoglabingina
o’ziga 
kislorod
yutib uni organizmga tarqata oladi. Oqsillar yuqori shaklda rivojlangan 
organik
birikmalardir.
Fizik xossalari. 
Suvda eruvchan va suvda erimaydigan oqsillar mavjud. Ularning ba’zilari suvda 
eriganda 
kolloid 
sistema hosil qiladi. Ko’pchilik oqsillar qattiq holda qatiy holatini 
(jun, ipak)
saqlaydilar yoki 
kukun 
shaklida mavjud bo’ladilar. Ayrim oqsillarni kristall shaklda olish mumkin. 
Oqsillar oddiy sharoitda 
suyuq (quyuq) – 
(tuxum oqsili, qon, silliq pardali sut oqsili, fermentlar)
va 
qattiq 
(suyaklar, jun, ipak tolasi, teri paylar, muskullar)
 
holida bo’ladi. Odatda 
suyuq 
oqsillar 
globulyar 
(sharsimon)
, qattiqlari – fibrillyar 
(tolasimon)
tuzilishga ega bo’ladilar. Oqsillarning 
asosiy fizik xususiyatlari qatoriga ularning 
eruvchanligi 
ham kiradi. Oqsillar suvda va
 
suyultirilgan 
kislota
eritmalarida turlicha eriydi. M-n: 
globulyar tuzilishli tuxum oqsili, fermentlar
suvda eriydi.