Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Fibrillyar 
tuzilishli oqsillar suvda erimaydi.
Deyarli barcha oqsillar 
ishqorlarda 
eriydilar. Hamma oqsillar organik erituvchilarda 
erimaydilar. Oqsil eritmalari 
kolloid 
xususiyatiga ega bo’lib, 
dializ
usulida tozalanadi. 
Oqsillarning kimyoviy xossalari. 
Oqsillarning eritmalari amfoter xossaga ega, ya’ni zanjirning 
boshlanishidagi amino gruppa (−NH
3
+
), oxiridagi karboksil gruppasi (−COO
-
) holatida bo’ladi. 
Masalan, oqsillarga 
ishqor 
ta’sir ettirilganda oqsil 
anion
shaklida reaksiyaga kirishadi, ishqorning 
kationi
bilan birikib, 
oqsil (albuminat)
tuzini hosil qiladi: 
H
2
N−CH(R)−COOH + NaOH → H
2
O + H
2
N−CH(R)−COONa 
Oqsillarga kislota ta’sir ettirilganda 
kation
sifatida reaksiyaga kirishadi va 
sintonin
moddasi 
hosil bo’ladi: 
H
2
N−CH(R)−COOH + HCl → [H
2
N
+
−CH(R)−COOH]Cl
- 
Agar oqsil molekulasida 
karboksil
gruppalar ko’p bo’lsa, u 
kislota 
xossalarini, 
aminogruppalar
ko’p bo’lganda esa 
asos 
xossalarini namoyon qiladi. Oqsillarning asosiy kimyoviy 
xususiyatlari qatoriga ularning 
gidrolizlanishi 
va 
denaturatsiyasi
kiradi.
Oqsillarning 
gidrolizlanish
reaksiyalari asosan suvli eritmalarda ro’y beradi. Oqsillar gidrolizi 
tirik organizmda maxsus oqsil moddalar biologik katalizator – 
fermentlar
ta’sirida boradi. Oqsillar 
fermentlar 
ta’sirida yoki 
kislota
va 
ishqor 
eritmalari bilan qaynatilsa gidrolizlanadi. M-n: 
H
2
N−CH
2
−CO−NH−CH(CH
2
−OH)−CO−NH−CH(CH
2
−SH)−COOH + 2HOH → 
H
2
N−CH
2
−COOH + NH
2
−CH(CH
2
−OH)−COOH + NH
2
−CH(CH
2
−SH)−COOH