Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Mass-spektr.
Spirtlarning mass-spektrlari 
OH-
guruxi bilan bog’langan uglerod atomi 
bilan molekulaning qolgan qismidagi bog’ning uzulishi va barqaror ionlarning (I) hosil bo’lishini 
xarakterlovchi fragmentlar bilan bog’liq. 
 
PMR-spektr. 
PMR-spektrda (
O–H
) gidroksil protonining yutilishi vodorod bog’ning 
mavjudligi tufayli kuchsiz maydon tomonga siljigan. Kuzatilayotgan kimyoviy siljish vodorod 
bog’ning kuchi bilan bog’liq, u o’z navbatida xarorat kontsentratsiya va erituvchining tabiatiga 
bog’liq bo’ladi. Natijada signal 

3=9 (δ 1 – 5) oblastida kuzatilishi mumkin. U alkil guruxi 
protonlarining egri chiziqlari bilan xamoxang, lekin uning mavjudligi protonlar sonini hisoblash 
orqali aniqlanadi. 
Gidroksil protoni PMR-spektrda odatiy singlet beradi: bu signal qo’shni protonlar bilan 
parchalanmaydi va bu signallarni parchalamaydi. Ikki spirt molekulalari orasidagi protonlar 
almashinuvi juda tez amalga oshadi. 
Spirtdagi kislorod, asosan induktiv effekt ta’sirida qo’shni protonlar signalini kuchsiz 
maydonga siljishini ta’minlaydi: siljish boshqa elektromanfiy atomlar ta’sirida vujudga keluvchi 
siljish bilan deyarli teng. 
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar 
1-topshiriq. 
a) Enantiomerlarni hisobga olmagan holda 
C
5
H
11
OH
tarkibli sakkizta izomer 
spirtlarni tuzilishini yozing; b) ularni IUPAC va karbinol sistemasi bo’yicha nomlang; v) 
birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi spirtlarni ko’rsating; g) izopentil, n-pentil va uchlamchi-
pentil spirtlarini ko’rsating; d) 
C
6
H
13
OH
tarkibli birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi spirtlarni 
formulalarini yozing; e)