O‘quvchi shaxsi tarbiyaning ob‘yekti va sub‘yekti sifatida reja

Rivojlanish va tarbiya.

• 
  Tarbiya va rivojlanishning o‘zaro bog`liqligi to‘g`risidagi muammo qator tadqiqotchilar, jumladan A.I.Leontev., L.V.Zankov, CH.S.Kostyuk va boshqalar izlanishlarining asosiy mavzusi hisoblanadi.
  
• 
  Biologik jihatdan rivojlanish nerv faoliyati bilan insonni o‘rab turgan borliqning o‘zaro ta`siri natijasidir. Miya va butun nerv sistemasi bizni o‘rab turgan muhitning uzluksiz ta`sirida rivojlanib boradi.
  
• 
  Lekin ularning rivojlanishida tarbiya to‘laligicha hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Psixik rivojlanish nerv sistemasining rnvojlanishi bilan mustahkam bog`liq. Ayniqsa, katta miya yarim sharlari tarbiya jarayonida rivojlanadi va hatto rivoji tezlashadi.
  
• 
  I.P.Pavlovning fikricha: ―Inson va hayvonning xatti-harakati faqat nerv sistemasining tug`ma xususiyatlari bilangina chegaralanmaydi, balki organizmning ayrim yashash davrida unga ko‘rsatilgan va doimo ko‘rsatib turiladigan ta`sir bilan ham belgilanadi, ya`ni keng ma`noda aytganda, inson va hayvonning xatti-harakati doimiy tarbiyaga va o‘rgatishga bog`liq‖ (II.T. 269-bet).
  
• 
  Tarbiya bilan rivojlanish o‘rtasidagi bog`liqlik, ayniqsa, ta‘lim jarayonida yanada yaqqol ko‘zga tashlanadi.
  

Rivojlanishning o‘zi nima?

• 
  Rivojlanishning o‘zi nima?
  
• 
  Rivoilanish shaxsning fiziologik va intellektual o‘sishida namoyon bo‘ladigan miqdor va sifat o‘zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi murakkab jarayondir. Rivojlanish mohiyatan oddiydan murakkabga, quyidan yuqoriga, eski sifatlardan yangi holatlarga o‘tish, yangilanish, yangining paydo bo‘lishi, eskining yo‘qolib borishi, miqdor o‘zgarishining sifat o‘zgarishiga o‘tishini ifodalaydi. Rivojlanishning manbayi qarama-qarshiliklarning o‘rtasidagi kurashdan iboratdir.
  

• 
  Rivojlanishning yosh va o‘ziga hos xususiyatlari. Yosh davrlarga bo‘lib o‘rganish.
  
• 
  Muayyan bir yosh davriga xos bo‘lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda ta‘lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. Shunda bola rivojlanishiga tarbiya ta`siri kuchli bo‘ladi.
  
• 
  Bolalarning tarbiyasiga to‘g`ri yondashish, uni muvaffaqiyatli o‘qitish uchun bola rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga xos xususiyatlarni bilish va uni hisobga olish muhimdir. Chunki bola organizmining o‘sishi hum, rivojlanishi ham, psixik taraqqiy etishi ham turli yosh davrlarida lurlicha bo‘ladi. Abu Ali ibn Sino, Yan Amos Komenskiy, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniylar ham bolani tarbiyalash zarurligini uqtirib o‘tganlar.
  
• 
  Bolaning o‘ziga xos xususiyatini hisobga olish juda murakkab. Chunki bir xil yoshdagi bolalar ham psixik jihatdan turlicha bo‘lishi mumkin.