O‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinf o‘quvchilari uchun geografiya fanidan bosqichli imtihon materiallari va ularning javoblari

«Tabiiy sharoit» va «Tabiiy resurslar» atamalarining mazmun-mohiyatini tushuntiring.

1. 
   Tabiiy sharoit - Ishlab chiqarish samaradorligining muhim tabiiy omilidir. Tabiiy sharoit, ayniqsa, qishloq xo‘jaligi, foydali qazilmalar qazib chiqarish va transport harakatida yaqqol bilinadi. Tog‘ relyefi, sho‘rxoklar, cho‘llar, taqirlar, jarliklar hududni xo‘jalik jihatdan o‘zlashtirishni qiyinlashtiradi. Qurg‘oqchil yillarda daryo suvlari kamayib, ekinlarni suv bilan ta'minlash og‘ir kechadi. Lekin fan-texnika taraqqiyoti tufayli ishlab chiqarishning tabiiy sharoitga bog‘liqligi yengib kelinmoqda. Ayni vaqtda insonning tabiatga ta'siri kuchayib, salbiy oqibatlarga ham olib kelmoqda.
   
2. 
   Tabiiy resurslar deb, inson hayoti va faoliyati davomida bevosita foydalaniladigan barcha turdagi tabiat ne'matlariga aytiladi. Sayyoramiz ko'p va xilma-xil tabiiy resurslarga ega. Tabiiy resurslar orasida mineral, yer, suv, biologik va iqlimiy resurslarning iqtisodiy ahamiyati yuqori.
   

Tabiiy resurslar tugaydigan va tugamaydigan guruhlarga bo'linadi. Yer, suv, mineral, biologik resurslar tugaydigan tabiiy resurslar qatoriga kiradi. Ular, o'z navbatida, tiklanadigan va tiklanmaydigan guruhlarga bo'linadi. Tiklanish xususiyatiga yer, suv hamda biologik resurslar ega. Mineral resurslar, ya'ni foydali qazilmalar, tiklanmaydigan tabiiy boylik hisoblanadi.
Tugamaydigan tabiiy resurslar Quyosh energiyasi (gelioresurslar), shamol, dengiz qalqishlari va oqimlari energiyasi, Yerning ichki energiyasi (geotermal resurslar), agroiqlimiy resurslardan iborat.

3. “Katta yettilik” davlatlarini xaritadan ko’rsating. Ulardan qaysilari to‘laligicha Bosh meridiandan g‘arbda joylashgan? Bu davlatlardan birortasi poytaxtini geografik koordinatalarini aniqlang.

Javob: Ushbu guruhga AQSH, Kanada, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya hamda Italiya kiradi. Ular orasida bosh meridiandan to’laligicha g’arbda joylashgan davlatlar: AQSH, Kanada.
Amerika Qo’shma Shtatlarining poytaxti – Vashington shahri. Vashington shahrining geografik kordinatasi:

1. 
   39^o (38.91) shimoliy kenglik
   
2. 
   77^o (77.04) g’arbiy uzoqlik
   

Kanada davlatining poytaxti – Ottava shahri. Ottava shahrining geografik kordinatasi:

1. 
   45^o (45.42) shimoliy kenglik
   
2. 
   76^o (75.70) g’arbiy uzoqlik
   

3.