O‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinf o‘quvchilari uchun geografiya fanidan bosqichli imtihon materiallari va ularning javoblari

«Agroiqlimiy resurslar» va «Biologik resurslar» atamalarining mazmun-mohiyatini tushuntiring.

1. 
   Agroiqlimiy resurslar. Hududlarning turli ekin yetishtirish imkoniyatlari ko'p jihatdan iqlimga bog'liq. Qishloq xo'jaligi tarmoqlari rivojlanishiga ta'sir ko'rsatuvchi iqlim imkoniyatlari agroiqlimiy resurslar deyiladi. Eng muhim agroiqlimiy ko'rsatkichlar samarali haroratlar (+10^o C dan yuqori) yillik yig'indisi hamda namlanish koeffitsiyenti (yog'inlar miqdorining mumkin bo'lgan bug'lanishga nisbati) hisoblanadi.
   

Ma'lumki, havo harorati ekvatordan qutbiy kengliklarga tomon pasayib boradi. Ekvator atrofida samarali haroratning yillik yig'indisi 8 000^o C dan yuqori bo'lsa, arktika va subarktika iqlim mintaqalarida u 400^o C ga ham yetmaydi. Shuning uchun ham tropik, subekvatorial va ekvatorial iqlim mintaqalarida turli issiqsevar ekinlarni yetishtirish hamda yil davomida ikki-uch marotaba hosil olish imkoniyati mavjud.
a) Biologik resurslar deb, quruqlik va Dunyo okeanidagi o'simlik va hayvonot boyliklariga aytiladi. Ayniqsa o'rmon resurslarining xo'jalik va ekologik ahamiyati nihoyatda katta. Jahonda o'rmonlar 40 mln. km² (4 mlrd. gektar)ni, yoki butun quruqlikning 30 % ga yaqinini tashkil etadi. Lekin o'rmonlarning yog'och materiallarni tayyorlash maqsadida kesilishi, yangi yerlarni o'zlashtirish, turli sanoat qurilishlarning ko'payishi o'rmonlarning kamayib borishiga olib kelmoqda.
Dunyoda kenglik bo'ylab katta masofaga cho'zilgan ikkita - Shimoliy va Janubiy o'rmon mintaqalari mavjud. Shimoliy o'rmon mintaqasi mo'tadil va qisman subtropik iqlimli hududlar bo'ylab joylashgan. Bu mintaqa o'rmonlarining muhim xususiyati, ularda, asosan, tik o'sadigan sifatli, ignabargli daraxtlarning o'sishidir. Bunday o'rmonlarga Rossiya, Kanada, AQSH, Finlandiya davlatlari boy.

3. Xaritadan tabiiy resurslarning ko’p turlari bilan yaxshi ta’minlangan mamlakatlarni maydoni jihatidan ketma-ketlikda tartib bilan ko’rsating. Ularning orasida O’zbekistonga qo’shni bo’lgan davlat poytaxtini geografik koordinatalarini aniqlang.

Javob: Rossiya, Kanada, Xitoy, AQSH, Braziliya, Avstraliya, Hindiston, Qozog'iston, JAR. Yuqoridagi davlatlarni orasida O’zbekistondan qo’shni bo’lgan davlat Qozog’iston bo’lib, poytaxti Nur-Sulton.
Nur-Sulton shahrining geografik kordinatasi:

1. 
   51^o (51.16) shimoliy kenglik
   
2. 
   71^o (71.47) sharqiy uzoqlik
   

3.