O‘quv yilida umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 9-sinf o‘quvchilari uchun geografiya fanidan bosqichli imtihon materiallari va ularning javoblari

«Tugamaydigan resurslar» va «Aholining tabiiy ko’payishi» atamalarining mazmun-mohiyatini tushuntiring.

1. 
   Tabiiy resurslar deb, inson hayoti va faoliyati davomida bevosita foydalaniladigan barcha turdagi tabiat ne'matlariga aytiladi. Sayyoramiz ko'p va xilma-xil tabiiy resurslarga ega. Tabiiy resurslar orasida mineral, yer, suv, biologik va iqlimiy resurslarning iqtisodiy ahamiyati yuqori.
   

Tabiiy resurslar tugaydigan va tugamaydigan guruhlarga bo'linadi. Yer, suv, mineral, biologik resurslar tugaydigan tabiiy resurslar qatoriga kiradi. Ular, o'z navbatida, tiklanadigan va tiklanmaydigan guruhlarga bo'linadi. Tiklanish xususiyatiga yer, suv hamda biologik resurslar ega. Mineral resurslar, ya'ni foydali qazilmalar, tiklanmaydigan tabiiy boylik hisoblanadi.
Tugamaydigan tabiiy resurslar Quyosh energiyasi (gelioresurslar), shamol, dengiz qalqishlari va oqimlari energiyasi, Yerning ichki energiyasi (geotermal resurslar), agroiqlimiy resurslardan iborat.

2. 
   Aholi o‘lganlar soniga nisbatan tug‘ilganlar sonining ortiqligi hisobiga doimo ko’payib boradi. Bunday ko’payish aholining tabiiy ko‘payishi deyiladi.
   

3. Jahonning siyosiy xaritasidan Osiyoning dengiz va okeanga chiqish imkoniyati bo‘lmagan 5 ta davlatni ko‘rsating. Ulardan qaysi birining poytaxti ekvatordan eng uzoqda joylashganligini aniqlang va bu shahrning geografik koordinatalarini aniqlang.

Osiyoning dengiz va okeanga chiqish imkoniyati bo‘lmagan (jami 13 ta) davlatlar – Qozog’iston, Turkmaniston, Afg’oniston, O’zbekiston, Tojikiston, Qirg’iziston, Mongoliya, Nepal, Butan, Laos, Ozarbayjon, Armaniston, Iordaniya.
Yuqoridagi davlatlar orasida poytaxti ekvatordan eng uzoqda joylashgan davlat bu Qozog’iston davlati bo’lib, poytaxti Nur-Sulton shahri.
Nur-Sulton shahrining geografik koordinatasi.

1. 
   51^o (51.16) shimoliy kenglik.
   
2. 
   71^o (71.47) sharqiy uzoqlik.
   

8.