O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

34. Kislorodni kim va qachon ochgan?
Kimyogar K.Sheyele - kislorodni ochdi. 1735 yilda marganesni, P.Gyelm 1782 yilda molibdenni oldi.
35. Antuan Lavuazye qanday ishlarni amalga oshirgan?
XVIII asrning oxiriga kelib juda ko’p eksperimental materiallar to’plandi. Ularni fransuz kimyogari Antuan Lavuazye sistemalashtirdi. U 1764 yilda gipsni qizdirib uning tarkibidagi suv miqdorini aniqladi, suvning tarkibini aniqladi va sintezini xam amalga oshirdi, keyinchalik kislorod, oltingugurt, fosfor, olmos, kaliy va qo’rg’oshin elementlarini ham topadi. P.Laplas bilan birgalikda termokimyoviy tadqiqotlarni amalga oshirdi.
A.Lavuazyening moddalarni miqdoriy jihatdan aniqlashni sistemalashtirishi XIX asrning buyuk kashfiyotlaridan biri bo’ldi.
36. Eng birinchi kimyoviy nomenklaturani kimlar va qachon yaratishgan?
XVIII asrning 30 yillariga kelib Lavuazye fransuz kimyogarlari Lui Bernar Giton de Marvo (1737-1816), K. L. Bertolle (1748-1822) va A.F.Furkrua (1755-1809) lar bilan kimyoviy nomenklaturaning mantiqiy sistemasini yaratdilar.
1789 yilda “kimyoning elementar kursi” kitobi nashr qilindi. Unda moddalar jadvalini tuzdi:
1. Oddiy moddalar (yorug’lik, issiqlik, kislorod, azot, vodorod).
2. Oksidlanib kislota xosil qiluvchi oddiy metallmas moddalar (S, P, chumoli kislotasi radikali, NF, bura kislotasi-radikali).
3. Oksidlanib kislota xosil hiluvchi oddiy metall moddalar topildi (Sb, As, Bi, Co, Cu, Au, Fe, Pb, Mn, Hg, Mo, Ni, Pt, Ag, Sn, W, Zn);
4. Tabiatda uchraydigan tuzlar - ohak, magneziya, barit, glinozyom, kremnezyom. Bu topilmalar jadvali Lavuazyening “Kimyoning elementar kursi» kitobida berilgan bo’lib, unda dastlabki 33 elementning klassifikasiyasini tuzdi.
Organik birikmalar analizi asoslari, biologiyada fiziko-kimyoviy usullardan foydalanishni taklif qildi. Lavuazye tarafdorlari va shved kimyogari V.Bregman, germaniyalik kimyogar olim Martin Genrix Klaprot (1743-1817) flogiston nazariyasini juda qo’llab quvvatlab, elementlarni kashf qilishni boshladilar. 1749 yilda Klaprot uran va sirkoniy elementlarini ochdi.