O’quv-uslubiy majmua 5140300-Kimyo va ekologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi talabalari uchun Tuzuvchi – kimyo fanlari nomzodi

n



itrat kislota , zar suvi .Qadimgi Misrda birinchi bo’lib kimyoviy yo’l bilan oltin olib u hamma narsaning asosini tashkil qiladi deb qabul qildilar.


19. Kimyodan yozilgan birinchi darsliklarni ayting? (Javob:Shu davrda kimyodan birinchi darsliklar paydo bo’la boshladi. Bular Mark Grenning “Olov haqida” (1250 yilda Konstantinopol) va Robertning “Alkimyo kompozisiyasi haqida” gi asarlardir).Metallarning klassifikasiyasidan tajribada qo’llanilish boshlandi.
20. Texnokimyoning rivojlanishi, Bringuchcho va Agrikola ishlari haqida gapirib bering? Shu vaqtga kelib XVI-XVII asrda uyg’onish davri boshlanib yuzaga kelgan sosial-iqtisodiy o’zgarishlar, o’z navbatida kimyoviy ishlab chiqarishni rivojlanishini ya’ni texno - kimyoni yuzaga keltirdi. Bu davrda kimyoviy jarayonlar haqidagi dastlabki tushunchalarni taklif qila boshladilar. Bringuchcho V. 10-tomlik “Pirotexnika” (1540) kitobini yozdi. Bunda: konlar, metallar va minerallarni qayta ishlash, haydashni, harbiy san’atni, Au va Ag larning olinishini, amalgamalash texnologiyasini, birinchi marta metallarni kuydirganda uning massasi ortishini aytib o’tadi, lekin uning sababini tushuntira olmadi.
Agrikola G. “Metallurgiya va tog’ ishlari haqida” kitobini yozadi. Bunda Saksoniya minerallaridan metallarni ajratib olish: mis, kumush, qo’rg’oshin va vismutlarni ajratib oldi. Tuzlardan esa selitralar, achchiq toshlar, kuporoslar va osh tuzining olinishini ishlab chiqdi. U alkimyoning probirka usulini tanqid qildi. Texnik kimyo rivojlanish natijasida analitik kimyoni keltirib chiqardi. Shu davrning kimyogar texnologlaridan biri Glauber N.R.dir. U benzol, nitrat kislotasi,
2NaCl+H₂SO₄ = 2HCl +Na₂SO₄
(Glauber tuzini oldi). Kimyoviy idishlarni yaratdi. Shunday qilib XVI-XVII asr texnikaviy kimyo asri bo’lib, bu davrda metallurgiya, shisha sozlash, keramika, ranglash rivojlandi.
21. Qaysi olimlar mexanika asoslarini yaratishganlar?
Bu davrda kimyo boshqa fanlarga nisbatan kam rivojlandi. Italiya olimi Galileo Galiley (1564-1643y) jismning yuqoridan yerga tushishi lozimligini va undagi fizikaviy eksperimentlarni matematika nuqtai nazaridan hisobladi va miqdoriy jihatdan o’lchashni fanga kiritdi. Bu tajribalar asosida qariyib 100 yildan keyin uning shogirdi ingliz olimi Isaak Nyuton “Matematikaning boshlanishi” (1687 y) kitobida harakat qonunlarini, ya’ni mexanika asoslarini yaratdi. U ham alkimyogarlarday oltin izladi. Lekin miqdoriy o’lchashlarni kimyoga tadbiq qilishi qiyin bo’ldi.