O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

Nazorat savollari: 
1
. Zax qochirish tarmoqlarida zovurlarda suv sarflarini qanday aniqlanadi?
2. YOtiq yopiq, yotiq ochiq zovurlarda suv sarflarini qanday aniqlanadi?
3. tik va qurama zovurlarda suv sarflarini qanday aniqlanadi? 
6.5. Eroziyalangan tuproqlarda dala tajribalarini o„tkazish xususiyatlari. 
6.5.1. Eroziyalangan dalalarda sug„orish texnika elementlarini tanlash 
bo„yicha tajribalarni tashkil etish. 
Tuproq eroziyasi deganda er qobig„i, tuproqning tashqi ta‟sirlar – suv, 
shamol va og„irlik kuchi ta‟sirida nurash mahsulotlarining uzilib ajrashi, emirilishi, 
sinishi, bir joydan ikkinchi joyga ko„chib yotqizilish jarayoni tushuniladi. Eroziya 
kuchlari ayniqsa, mexanik elementlari o„zaro kuchsiz bog„langan tuproqlarda, 
ya‟ni chirindisiz, strukturasiz, yaxlit o„simlik qoplami bo„lmagan tuproqlarga 
emiruvchi ta‟sir ko„rsatadi. 
O„zbekiston sharoitida shamol va suv, shu jumladan irrigatsiya eroziyalari 
uchraydi. SHamol eroziyasi shamol ko„p va kuchli esadigan hududlarda, suv 
eroziyasi va uning turi - irrigatsiya eroziyasi esa relefi keskin o„zgaruvgan va 
o„nqir - cho„nqir (qiyalik) joylarda, ayniqsa, bo„z tuproqlar zonasida eng ko„p sodir 
bo„ladi. 
O„zbekistonning paxtachilik hududlarida asosan shamol, irrigatsiya va jar 
eroziyalari tarqalgan. Eroziyaning qishloq xo„jaligiga etkazadigan zarari juda 
kattaligi bois, mamlakatimizda unga qarshi har doim keskin kurash olib boriladi. 
Jar eroziyasi
g„o„za hosildorligini keskin kamaytiradi. U tabiiy zakbur 
hisoblanib, atrofdagi tuproq-grunt namini kamayishiga, qurishiga, hattoki, erlarni 
ishdan chiqishiga olib keladi Tajribalarda jardan 5-15 metr uzoqlikda g„o„zadan 
17,05; 15-25 m-24,15; 45-55 m-27,75 s/ga hosil olingan. 
Jar eroziyasi sel kelishdan, ayniqsa irrigatsiya eroziyasiga qarshi 
kurashilmagan erlarda ro„y beradi. 

---

118 
Sel va irrigatsiya eroziyasiga qarshi kurash choralari: 
1)
qarshi kurashni tashkil etish; 
2)
tashlama suvlarni jarga quvurlar orqali oqizish; 
3)
jar ichiga har-xil tez o„suvchi o„simliklarni ekish; 
4)
jar atrofi va ichiga manzarali va mevali daraxtlarni ekib, tuproq 
yuvilishini kamaytirish; 
5)
jarlarni ko„mib tashlab, chopiq talab qilmaydigan ekin ekish.