168
mamlakatlariga qilingan hujum deb hisoblanadi. Bular NATO
ustavining asosiy qoidalari.
Har qanday xalqaro tashkilot singari NATO ham o‘z tuzilishiga
ega. Blokni boshqarish organlari Shimoliy Atlantika Kengashi,
Mudofaa rejalashtirish qo‘mitasi, Yadro rejalashtirish guruhi, boshqa
qo‘mitalar va Bosh kotibdir. NATOning harbiy tuzilishi harbiy
qo‘mitalar, doimiy harbiy qo‘mita va xalqaro harbiy shtabdan iborat.
NATOning bosh qarorgohi Bryusselda joylashgan. Hozirda NATO
tarkibiga
quyidagi davlatlar kiradi, AQSh, Buyuk Britaniya, Belgiya,
Niderlandiya, Lyuksemburg, Portugaliya, Kanada, Italiya, Norvegiya,
Daniya, Islandiya, Gretsiya, Turkiya, Ispaniya, Germaniya, Polsha,
Vengriya, Chexiya, Malta, Latviya, Litva, Estoniya,
Slovakiya,
Sloveniya, Ruminiya va Bolgariya. Ammo Islandiya o‘zining harbiy
kuchlariga ega emas va NATO harbiy tuzilmasiga kirmaydi, faqat
Mudofaani rejalashtirish qo‘mitasida kuzatuvchi maqomiga ega.
Shimoliy Atlantika shartnomasi taraflari xalqaro tinchlik,
xavfsizlik va adolat xavf ostida qolmasligi uchun barcha xalqaro
nizolarni tinch yo‘llar bilan hal qilishni o‘z zimmalariga oladilar. Ular
xalqaro munosabatlarda BMTning maqsadlariga zid bo‘lgan har
qanday yo‘l bilan kuch ishlatish yoki kuch ishlatishdan qo‘rqishadi.
Hozirda NATO juda muhim rol o‘ynamoqda. Ushbu tashkilot
xalqaro ziddiyatlarni hal etishda faol ishtirok etadi. NATO ko‘pincha
BMT va uning qarorlari o‘rnini egallaydi.
Qaror qabul qilishda
Amerika Qo‘shma Shtatlari etakchi rol o‘ynaydi.
Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkiloti – 1949-yil 4-aprelda
Vashingtonda Shimoliy Atlantika shartnomasi imzolanishi bilan
tashkil etilgan xalqaro siyosiy va harbiy tashkilot.
Ta'sischilar: NATOning asoschilari va asl a'zolari Evropaning va
Shimoliy Amerikaning 12 shtati edi: Belgiya, Buyuk Britaniya, Mark
Daniya, Islandiya, Italiya, Kanada, Lyuksemburg, Niderlandiya,
Norvegiya, Portugaliya, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Fransiya.
Hozirda NATO a'zolari 30 ta davlatdir (2009-yil 1-aprelda
Xorvatiya va Albaniya rasmiy ravishda ittifoqqa qo‘shildi).
NATOning
asosiy vazifasi, 1949-yilgi Shartnomaga binoan
NATOning asosiy vazifasi siyosiy va harbiy vositalar orqali a'zo
davlatlarning erkinligi va xavfsizligini himoya qilishdir. NATO
ittifoqchilarning umumiy qadriyatlari - demokratiya, shaxs erkinligi,
qonun ustuvorligi va nizolarni tinch yo‘l bilan hal etilishini himoya
169
qilishni kafolatlaydi va ushbu qadriyatlarning Shimoliy Atlantika
mintaqasida tarqalishiga yordam beradi. NATO Shimoliy Amerika va
Evropa mamlakatlari o‘rtasida xavfsizlik masalalari bo‘yicha qo‘shma
konsultatsiyalar
va ularni hal qilish bo‘yicha birgalikdagi harakatlar
uchun forum tashkil etadi.
NATOning asosiy maqsadi - Evro-Atlantika mintaqasida o‘z
a’zolarining jamoaviy xavfsizligini ta’minlash, tashkilot a'zolaridan
biriga hujum butun ittifoqqa hujum sifatida qaraladi.
NATO nizomi
shartnoma tamoyillarini ishlab chiqishga va jamoaviy xavfsizlikka
hissa qo‘shishga qodir bo‘lgan yangi a’zolar uchun ochiqdir.
NATOning vazifalari va tarkibi, NATO hukumatlararo tashkilot
bo‘lib, hech qanday millatlararo funktsiyalari yo‘q. Hukumatlararo
tuzilma sifatida u o‘z ixtiyorida juda oz sonli harbiy va fuqarolik
xodimlariga ega - taxminan 12 ming kishi. Bu NATOdagi milliy
vakolatxonalardagi diplomatik xodimlarning umumiy sonidan kam.
Ma’muriy yuk darajasi, ya’ni tashkilot sifatida NATOda ishlaydigan
odamlar soni va NATOning milliy
hukumatlar va diplomatik
vakolatxonalardagi faoliyatini belgilaydigan odamlar soni nisbati
nuqtai nazaridan NATO juda samarali tashkilotdir. Taqqoslash uchun:
Evropa Ittifoqining markaziy organlarida faqat tarjimonlar soni 10
ming kishini tashkil qiladi.
NATOning asosiy qarorlari milliy delegatsiyalar a’zolaridan
iborat qo‘mitalar tomonidan tayyorlanadi va qabul qilinadi. Bu
xalqaro klub sifatida Ittifoqning asosiy qismidir. Transmilliy
qo‘mitalarning ishi Bosh kotibga bo‘ysunadigan fuqarolik xodimlari
(xalqaro rasmiylar) va NATO harbiy qo‘mitasi tomonidan
boshqariladigan yaxlit qo‘mondonlik tuzilmasi tomonidan qo‘llab-
quvvatlanadi. NATOning harbiy qurollarga ega xalqaro klub sifatida
ta’rifi juda to‘g‘ri. Shu bilan birga,
urush paytida umumiy
qo‘mondonlikka o‘tkazilishi kerak bo‘lgan harbiy kuchlarning ulushi
milliy nazorat ostida qolgan kuchlar sonidan sezilarli darajada pastdir.
Tinchlik davrida markaziy qo‘mondonlikka bo‘ysunadigan harbiy
kuchlar soni ahamiyatsiz - atigi bir necha ming harbiy. Xuddi shu
narsani umumiy byudjetlar to‘g‘risida ham aytish mumkin - ular a’zo
davlatlarning harbiy xarajatlarining umumiy hajmiga nisbatan kam.
Do'stlaringiz bilan baham: 
