O‘quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

To‘rtinchi toifa
-amirlar, sarhanglar, sipoh-solorlarga majlisdan 
o‘rin berib, martabalarini yuqori ko‘tardi. Ular bilan suhbatlashib, 
maslahatlar oldi. Jang maydonida mardona qilich chopishgan shijoatli 
jasur kishilarni xush ko‘rdi; jang maydonlariga ot choptirib kirib-
chiqish usullarini, g‘anim lashkari to‘pini buzib, saflarini sindirishni, 

---

83 
nayza sanchib, qilich chopishni ulardan so‘rar edi. Sipohgarlik 
ishlarida ularga ishonib kengash so‘rar edi. 
Beshinchi toifa
-sipoh va raiyat bo‘lib, har ikkisiga bir ko‘z bilan 
qaradi. Sipohiylardan chiqqan bahodirlar, dovyuraklarga maxsus faxrli 
o‘tog‘, kamar va o‘qdon taqdim etib, martabalarini ko‘tardi. 
Har mulk va mamlakatning beklari, ulug‘lari, boshliq oqsoqol-
larini hurmatladi, 
ularga 
sovg‘a-salomlar 
berib, 
xizmatlaridan 
foydalandi. Sipohiylarni hamisha jangga tayyor holda tutdi, oylik 
haqlarini so‘rattirmay vaqtida berardi. Chunonchi, Rum yurishida 
sipohiylariga o‘tgan va kelajakda qiladigan xizmatlari uchun yetti 
yillik oziq-ovqatlarini birvaraqayiga berdi. Sipoh va raiyatni shunday 
tutdiki, birontasi ikkinchisiga zulm ko‘rsatib, oyoq osti qilolmas edi. 
Boshqa sipohiylarni o‘z martabalariga va darajalariga qarab shunday 
saqladiki, ular haddidan oshib ortiqcha qadam qo‘yolmasdi. Ularning 
martabalarini na ko‘p ko‘tarib hovliqtirdi va na ko‘p tushurib 
ko‘ngillarini cho‘ktirdi. Qaysi biri biror xizmat ko‘rsatar ekan, 
in’omlar berib, boshqalardan ayricha hurmatladi. 
Kimning aqdi va shijoatini sinov tarozusida tortib ko‘rib, 
boshqalarnikidan ortiqroqligini ko‘rsa, uni tarbiyaga olib, amirlik 
darajasiga ko‘tarar edi. So‘ngra ko‘rsatgan xizmatlariga yarasha 
martabasini oshirib borardi. 
Oltinchi toifa
-ishonchli, to‘g‘ri e’tiqodli oqil kishilar, davlat 
sirlarini ularga ochib, saltanat ishlari bo‘yicha ulardan maslahat 
olishga loyiq edilar. Bu toifa kishilar bilan sirdoshlik qilib, o‘z maxfiy 
ishlari va pinhoniy sir-asrorni o‘shalarga topshirdi. 
Yettinchi toifa
-vazirlar, devon kotiblari va munshiylari, saltanat 
saroyini shular bilan bezatdi. Bularni Amir Temurga tobe’ 
mamlakatlarni ko‘rsatuvchi ko‘zgu deb bildi. Chunki ular har mulk-
mamlakat, sipoh va raiyat voqealarini unga bildirib turdilar. Bular 
davlat xazinasi, sipoh va raiyatga oid ishlarni tartibga solib yuritdilar. 
Saltanat mulkiga tushgan raxnalarni berkitishning loyiq chora-yu 
tadbirlarini ko‘rdilar. Saltanat korxonasi xazinasining kirim va 
chiqimiga oid ishlarni to‘g‘ri olib bordilar. Hamisha mamlakatda 
to‘kinchilik va uning obodligi uchun harakat qildilar.