O’quv materiallari mavzu: hayvolar morfologiya fanini mazmuni, mohiyati va vazifalari

Tepaaro suyak – os interparietale - ensa va tepa suyaklari oralig’ida joylashadi
Tepa suyagi – ossa parietale - ensa va chakka sohalarida joylashadi, unda peshona bo’shlig’i bilan birlashuvchi bo’shliq mavjud.
Peshona suyagi – ossa frontale burun, ko’z yoshi, panjarasimon, tepaaro, tepa, chakka, tanglay va yuqorigi jag’ suyaklari bilan chegaradosh. Uning tashqi yuzasida uchta qism: peshona – pars frontalis, ko’z – pars orbitalis, chakka – parstemporalis ajrim qilinadi. Peshona suyagidan yon yo’nalishda ko’z o’simtasi – processus orbitales chiqib, yonoq suyagiga o’tadi. Ko’z o’simtasining orbital yuzasida ikkita: ko’z yoshi – fossa lacrimalis va g’altak chuqurchasi – fossatrochlearis bor.
Yuz bo’limi suyaklari - cranium viscerale og’iz va burun bo’shliqlarining suyak asosini hosil qiladi. Yuz bo’limini hosil bo’lishida pastki jag’, yuqorigi jag’, jag’oraliq, burun, yonoq, ko’z yoshi, tanglay, qanotsimon, dimog’, yuqorigi va pastki burun chig’anog’i, tilostisuyaklari ishtirok etadi.
Pastki jag’suyagi – os mandibulare - chakka suyagining yonoq o’simtasi bilan birikadi. Bu suyakning quyidagi anatomik qismlari mavjud: tanasi – corpusmandibulare - unda tish al'veolalari joylashadi; jag’ tarmoqlari – ramimandibulare. Suyak tanasida kesuvchi qism – pars incisiva va asosiy qism – parsmolaris farqlanadi. .
Yuqorigi jag’ suyagi – os maxillare - juft suyak bo’lib, unda yuz, burun va tanglay yuzalari farqlanadi. Yuz yuzasida birinchi jag’ tish qarshisida ko’z osti teshigi – foramen infraorbitalis joylashadi, unda ko’z osti kanali – canalisinfraorbitalis tugaydi. Tanglay kanali – canalis palatinus qattiq tanglayga ochiladi va tanglay teshigi – foramen palatinum major ni hosil qiladi.
Jag’oraliq suyak – os incisivum - juft bo’lib, tanasi– corpus incisivum qalin plastinka shaklida bo’ladi. Suyakda lab, tanglay va ichki yuzalari farqlanadi. Suyak tanasining chiqish tomonida burun o’simtasi – processus nasalis, ularning oralig’ida tanglay kovagi – fissura palatina joylashadi.
Burun suyagi – os nasale - juft bo’lib, burun bo’shlig’ining qopqog’i hisoblanadi. Suyakning oldingi uchi qo’shaloq, tashqi yuzasi qavariq, ichki yuzasi – botiq; uning burun tarog’i – crista nasalis, chig’anoq tarog’i – crista ethmodalis farqlanadi.
Yonoq suyagi – os zygomaticum - juft, chakka, ko’z yoshi, yuqorigi jag’ suyaklari bilan chegaradosh bo’lib, yonoq yoyi, ko’z kosasi va jag’ kovagini hosil qilishda ishtirok etadi.
Ko’z yoshi suyagi – os lacrimale - juft suyak bo’lib, tashqi yuzasida yuz va ko’z qismlari farqlanadi. Yuz qismida orqa ko’z yoshi o’simtasi – proc. lacrimalis, ko’z qismida ko’z yoshi xaltasi chuqurchasi – fossa sacci lacrimalis, unda esa ko’z yoshi - burun kanali – foramen nasolacrimalis joylashadi. Bu erda ikkita nafis devorli pufak – bullae lacrimales hosil bo’ladi. Pufaklar kovagi – sinus lacrimalis yuqorigi jag’ kovagi bilan tutashadi.
Tanglay suyagi – os palatinum - juft suyak bo’lib, gorizontal va perpendikulyar plastinkalari farqlanadi. Perpendikulyar plastinkasi – laminaperpendicularis - ponasimon va yuqorigi jag’ suyaklari bilan birga ponasimon – tanglay chuqurchasi – fossa sphenopalatina ni hosil qiladi. Unda: yuqorigi jag’ teshigi – foramen maxillare, ponasimon – tanglay teshigi – foramensphenopalatinum, orqa tanglay teshigi – foramen palatinum aleorale joylashadi. Tanglay kanali – canalis palatinum faqat tanglay suyagidan hosil bo’lgan.
Qanotsimon suyak – os pterygoideum - juft, xoana teshigining yon tomonini hosil qilishda ishtiroq etadi, pastki qismida ilmoqchasi – hamulus mavjud.
Dimog’ suyagi – vomer - toq suyak bo’lib, ponasimon, qanotsimon, yuqorigi jag’ va jag’ oraliq suyaklari bilan chegaralangan. Yon tomonida qanot – alavomeris joylashgan.
Burun chig’anog’i – concha - juft suyak bo’lib, yuqorigi – concha nasalis dorsalis va pastki – concha nasalisventralis qismlarga bo’linadi.