O’quv materiallari mavzu: hayvolar morfologiya fanini mazmuni, mohiyati va vazifalari

Bo’yin umurtqasi – vertebrae cervicalis.
Bo’yin umurtqasini umumiy tuzilishi umurtqa tuzilishi singari bo’lib, uni yon ko’ndalang o’simtalari ikkiga bo’lingan bo’ladi. Bo’yin umurtqasini soni barcha sut emizuvchi hayvonlarda 7 ta bo’lib, 1-, 2- va 7- bo’yin umurtqalarini tuzilishi bir–biridan farqlanadi, qolganlari esa bir – biriga o’xshash bo’ladi. Bo’yin umurtqalarini elka o’simtalari yaxshi taraqqiy etmagan.
Birinchi bo’yin umurtqasi – atlant – atlas, ikkinchi bo’yin umurtqasi – o’q umurtqa – epistrofey – axis s. episropheus deyiladi.





AtlantEpsitrofey

A-otniki,B-itniki,C-cho’chqaniki D-qoramol-niki: a-yuqorigi nerv yoyi,b-pastki yoy,c-atlant qanoti,d-umurtqalar aro qanot teshigi, e-ko’ndalang teshik.

A-otniki;B-cho’chqaniki;C-itniki;D-qoramolniki;a-tanasi,b-tishsimon o’simta,c-epistrofey tarog’i , d-umurtqalar aro teshik.

Ko’krak umurtqasi – vertebrae thoracalis. Uni tanasi prizma shaklida bo’lib, tanasini yon tomonida qovurg’a birlashishi uchun oldingi va keyingi chuqurcha - fovea capitulum costalis cranialis et caudalis bo’ladi.
Ko’krak umurtqasini tuzilishi va soni qishloq xo’jalik hayvonlarida turlicha bo’ladi. Otda – 17- 19 ta, 1- ko’krak umurtqasidan 4- gacha elka o’simtasi ortib boradi, 4 – 5- umurtqadan 15- 16- umurtqagacha elka o’simta kichrayib boradi. Bu umurtqalar diafragma umurtqasi deyiladi. Yirik shoxli hayvonlarda – 13 ta, 5 (6) ko’krak umurtqasigacha elka o’simtasi ortib boradi va keng bo’ladi, so’ngra oxirgi ko’krak umurtqasigacha pasayib boradi, diafragma umurtqasi 13-nchi. Qo’y va echkilarda – 13 ta, ba'zan 12 – 14 ta diafragma umurtqasi 13-nchi. Cho’chqalarda – 14 ta ba'zan 15 – 16, hatto 17 ta bo’lishi mumkin, elka o’simtalari 1-nchidan oxirigigacha kamayib boradi. 12-umurtqa diafragma umurtqasi. Itda – 12 (13) ta ko’ndalang o’simtalari orqaga qaytgan bo’lib yaxshi rivojlangan.