O’quv materiallar

Fitosterinlar sinfi (o‘simlik sterinlari):
- steroidli alkaloidlar (ikki pallali ituzum, chemeritsa Lobelya, dorivor sabadilla);
- yurak glikozidlari (adonis vesenniy, landыsh mayskiy, naperstyankya, jeltushnik raskidistыy);
- steroidli saponinlar (araliya manchjurskaya, dioskoreya nipponskaya, zamanixa vыsokaya, eleuterokokk kolyuchiy).
Organizmda steroid gormonlarning sintezi
(xolesterin)
Steroid gormonlar ta’sirida xolesterinni o‘zgarishi xolesterin qoldiqlarini chegaralangan parchalanishini chaqiradi, bu o‘z navbatida barcha gormonlarning o‘tmishdoshi pregnenolonni sinteziga sababa bo‘ladi. SHu bilan birga progesteron, testosteron (va boshqa androgenlarni), estrogen, aldosteron va kortizolni sintezlanishiga sabab bo‘ladi.
Steroidlarni transformatsiyasini rivojlantirish bo‘yicha qisqacha tarixiy ma’lumot
Mikroorganizmlar yordamida steroidlarni trasformatsiyasi haqidagi birinchi ma’lumot birinchi bo‘lib XIX asr oxirladrida asosiy sterodlarni tuzilishi aniqlanishiga qadar paydo bo‘ldi. Ma’lum bo‘lishicha sut emizuvchilar ichagidagi bakterial flora xolesterin koprosteringa o‘zgartiradi, xolevaya kislotasini esa, dezoksixolin kislotasiga o‘zgartiradi. 1913 yilda esa mikobakteriyalar tomonidan xolesterin to‘liq parchalanishi aniqlandi. 30 yillarda esa asosiy steroid gormonlarni strukturasi aniqlangandan so‘ng, mikroorganizmlarning transformatsiyalovchi xususiyatidan foydalangan xolda gormonlarni preparativ usulda olishga urinishlar boshlandi. 1048 yilda birinchi marta mikrobiologik yo‘l bilan steriod molekulasiga gidroksil guruxini kiritish amalga oshirildi. Faqatgina Rhizopus nigricans kulturasi bilan progesteronni fermentatsiya qilish natijasida 11-gidroksiprogesteronni olishga muvaffaq bo‘lingandan so‘ng mikrobiologik transformatsiya jarayoni o‘ziga ko‘pchilikni e’tiborini qaratdi. Dori vositalarini olish uchun mikroorganizmlar ikki yo‘nalishda foydalaniladi:

1. 
   BFM ni mikroorganizmlar yordamida tzliq biosintez qilish (antibiotiklar, vitaminlar, fermentlar, sterinlar, aminokislotalar va boshqa moddalar);
   
2. 
   Mikrobiologik tarnsformatsiya, aloxida kimyoviy va mikrobiologik sintez jarayonlarini o‘z ichiga olgan dori vositalarini sintezi.
   
3. 
   Steroid gormonal preparatlarini olishga jarayonlariga mikrobiologik sintezni joriy etish farmatsevtik sanoatda katta to‘ntarishga sabab bo‘ldi. Bu o‘z navbatida qimmatli preparatlarni olinishini bir necha marta arzonlashishiga olib keldi.
   
4. 
   Dori vositalarini yaratishda nozik organik sintezdan oldin biosintez jarayonida mikroorganizmlarni qo‘llanishining asosiy ustunliklari quyidagilardan iborat:
   
5. 
   Dori vositalarining sintez jarayoning bosqichlari soni ososnlashadi va kamayadi;
   
6. 
   Kimyoviy sintezda qiyin amalga oshiriladigan jarayonlarni amalga oshirish imkon;
   
7. 
   Biosintez maxsulotlari nisbatan toza xolda va keraksiz qo‘shimcha moddalarsiz xosil bo‘ladi;
   
8. 
   Dori vositalarini rentabel sanoat sintezini amalga oshirish imkoni (shu jumladan, steroid gormonlarni: gidrokortizon, prednizolon, deksametazon, bu gormonlar sintezi faqatgina mikrobiologik usullar ishlab chiqilgandan so‘ng amalga oshirildi).
   
9. 
   Funksional guruxlarni xosil bo‘lish va va parchalanish turiga ko‘ra mikrobiologik transformatsyalarning klassifikatsiyasi qabul qilingan: