O’quv materiallar

GEN-MUHANDISLIGI TAJRIBASI TEXNIKASI
Kimyoviy nuqtai nazardan barcha tirik organizmlar DNK si o‘xshash bo‘lganligi uchun, gen-muhandisligi barcha tirik organizmlar chegarasida genlarni o‘tkazish imkonini beradi.
Gen-muhandisligi texnikasi o‘z tarkibiga quyidagilarni oladi:
1. Izolyasiyalangan genni olish.
2. Organizmga ko‘chirib o‘tish uchun genni vektorga kiritish.
3. O‘zgartirilgan genga ega bo‘lgan vektorni modifikatsiyalanayotgan organizmga kiritish.
4. Organizm hujayralarini o‘zgartirish
5. Geni o‘zgartirilgan organizmlarni tanlash (GO‘O) va muvaffaqiyatsiz chiqqan ob’ektlarni bartaraf etish.
Gen-muhandisligi tajribasi texnikasi bosqichlari
Vektor restriktaza yordamida olinadi (restriktazalar nukleotid zanjiridagi asoslar ketma ketligining qat’iy aniq joyidan fosfodiefir bog‘larini uzadi).



1.35-rasm. PLAZMIDAGA XROMOSOM DNK SINI KITIRILISHI


Bioob’ektni takomillashtirishdagi maqsadlar
Otjig – bu DNK ikki franmentini aralashishi bo‘lib, bunda faqatgina vodorod bog‘lari tiklanib, fosfodiefir bog‘lari hosil bo‘lmaydi.
Fosfodiefir bog‘larini tiklash uchun DNK-ligaza – fermentlaridan foydalaniladi, ular kovalent fosfodiefir bog‘larini tiklaydilar va shu yo‘l bilan bir ipli chiziqli DNK molekulasini DNK- plazmidasining halqasimon molekulasi bilan bog‘lanishini ta’minlaydilar.
Plazmida – bu vektor. Ligandalar DNK molekulasini bir biriga ulaydilar. Bu bosqichda plazmida vektor yoki transkript deb ataladi.


GEN-MUHANDISLIGI SHTAMMLARI BILAN ISHLASHDA TEXNIKA XAVFSIZLIGI
1.Gen-muhandisligi shtammlari defektli bo‘lishi kerak, ya’ni auksotrof bo‘lishi zarur (uning tarkibida marker mavjud bo‘lishi va u shu hususiyatisiz yashay olmasligi kerak).
2. Fermentatsiya jarayonida fermentyorda manfiy bosim hosil bo‘lib, natijada mikrorganizmlarning kichik miqdori otilib chiqadi, ular tashqariga otilib chiqishi natijasida halok bo‘ladi, ular auksotroflar hisoblanadi.
3.Gen-muhandisligi shtammlari turg‘un emasdir.