O’quv materiallar

Aminokislotalar – organik birikmalar bo‘lib, bir vaqtda ham ishqorli amin guruhini (NH₂-), ham kislotali karboksil guruhini (SOON-) saqlaydi.

1.35-rasm. Aminokislotalarning tuzilishi.

Aminokislotalarning muhim hossasi ularni polikondensatsiyalanish xususiyati bo‘lib, poliamidlar ko‘rinishida polimerlar, shu jumladan peptidlar, oqsillar, neylon, kapron va enantan hosil qiladi³⁵.

Aminokislotalarning ma’lum sinfidan (alfa-aminokislotalar) tabiiy oqsil molekulalari to‘planadi.
Oqsillarni hosil qilgan aminokislotalarning barchasi L-shaklda bo‘ladi.
20 ta aminokislotalardan – 8 tasi (izoleysin, leysin, lizin, metionin, treonin, triptofan, valin, fenilalanin) inson uchun almashmaydigan aminokislotalar hisoblanadi.
Qishloq xo‘jaligi hayvonlari uchun bu ro‘yhatga yana gistidin va arginin, qush polaponlarilari uchun – yana prolin ham kiradi.
Biotexnologik yo‘l bilan ishlab chiqariladigan birikmalar orasida hajmi bo‘yicha aminokislotalar birinchi o‘rinda turadi, tannarxi bo‘yicha esa ikkinchi o‘rinda turib, birinchi o‘rinni antibiotiklar egallaydi.
Aminokislotalarni dunyo bo‘yicha ishlab chiqarish xajmi yiliga 500 ming. t.dan ko‘proqni tashkil etadi.
Ulardan – 300 ming. t. – natriy glutamat, 100 ming. t. – lizin, 140 ming. t. - metionindir.
Butun Jaxon Sog‘liqni saqlash ma’lumotlariga qaraganda aminokislotalarga bo‘lgan ehtiyoj:
- lizin - 5 mln. t;
- metionin - 4 mln.t;
- treonin - 3,7 mln.t;
- triptofan - 2 mln. t.


AMINOKISLOTALARNING OLINISH USULLARI
- tabiiy oqsil saqlovchi substratlarning gidrolizi orqali;

• 
  kimyoviy (nozik organik) sintez;
  
• 
  Kimyoviy-mikrobiologik usul (mikroorganizmlar yordamida aminokislotalar avlodini biotransformatsiyasi);
  

- mikrobiologik sintez.