O’quv darslik

v) penitsillinlarni noxush va zaxarli ta'sirlari. 
Penitsillinlarning zaxarliligi past, terapevtik ta'sir kengligi katta. Asosiy 
noxush ta'siri allergik reaksiyalar bo‘lib, u ko‘pincha (1-10%) 
1
bemorlarda 
kuzatiladi. Ular organizmda antitelolar hosil bo‘lishi bilan bog‘liq.
Odatda allergik reaksiyalar penitsillinlarni qo‘llashni boshlagandan bir 
qancha vaqt o‘tgach yuzaga keladi. Ammo ushbu muddat, katta oraliqda bo‘ladi 
(daqiqalardan- haftagacha). Penitsillinlar dozasi bilan allergik reaksiya 
rivojlanadigan vaqt, uning darajasi orasida karrelyasiya aniqlanmagan. Allergik 
reaksiyalar turlicha bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha allergik reaksiyalar terida 
toshmalar, dermatit, istmalash bilan cheklanishi mumkin. Birmuncha og‘irroq 
shakllari shilliq qavatlarning shishishi, artritlar, artralgiyalar, buyraklarni 
shikastlanishi, eritrodermiya va boshqa o‘zgarishlar bilan kechishi mumkin.
Og‘ir kechuvchi va tez rivojlanadigan, ba'zan o‘limga olib keluvchi allergik 
reaksiya-allergik shok
2
hisoblanadi (qon bosimi tushadi, bronxospazm, qorin 
sohasida og‘riqlar, bosh miya shishi, es xushni yo‘qotish va boshqa ko‘pgina 
o‘zgarishlar kuzatilishi mumkin).
Allergik reaksiyalarni davolash penitsillin preparatlarini qo‘llashni 
to‘xtatish hamda glyukokortikoidlarni (kuchli yallig‘lanishga qarshi va 
desensibilizatsiyalash ta'siriga ega) gistaminga qarshi vositalar (allergik 

---

- 830 -
reaksiyalarni rivojlanishida katta ahamiyatga ega bo‘lgan H
1
-gistaminning 
retseptorlarini qamallab gistaminning ta'sirini bartaraf etadi) kalsiy xlorid va 
boshqa vositalarni qo‘llashdan iborat bo‘ladi.
________________________ 
1 
Penitsillin preparatiga allergik reaksiyalar ularni qo‘llovchi tibbiyot hodimlari, 
hamda ishlab chiqaruvchi, qadoqlashda qatnashuvchi ishchilarda ham 
kuzatilishi 
mumkin. 
2 
Odatda penitsillin preparatini in'eksiya qilgandan 20 daqiqa keyin rivojlanadi. 
Anafilaktik shokda α- va β-adrenoretseptorlarni rag‘batlantiruvchi 
adrenomimetiklarni (qon bosimini oshiradi, bronxospazmni bartaraf etadi) – 
adrenalin gidroxlorid yoki efedrin gidroxlorid, hamda gidrokortizon, dimedrol, 
kalsiy xlorid tomirga kiritiladi. Bundan tashqari penitsillinlar noallergik 
tabiatiga ega bo‘lgan ba'zi noxush va toksik ta'sir ko‘rsatadilar.
Ularga penitsillinlarni mahalliy qitig‘lovchi ta'siri kiradi. Penitsillin 
preparatini ichilganda til (glossit), og‘iz bo‘shlig‘i (stomatit) shilliq qavatlarini 
yallig‘lanishi, ko‘ngil aynash, diareya kuzatilishi mumkin.
Mushak ichiga kiritilganda og‘riq, infiltratlar hosil bo‘lishi va 
mushaklarni aseptik nekrozi, tomirga kiritilganda esa – flebitlar va 
tromboflebitlar kuzatilishi mumkin. 
Benzilpenitsillinning natriyli tuzini haddan tashqari katta dozalarda 
qo‘llansa (ayniqsa orqa miya kanaliga-endolyumbal) neytrotoksik ta'sir yuzaga 
kelishi mumkin (araxnoidit, ensefalopatiya). Bunday asorat ba'zan preparatni 
buyrak yetishmovchiligida qo‘llanganda ham rivojlanishi mumkin.
Penitsillinlarni toksik ta'siri ayrim hollarda yurak faoliyatida salbiy 
o‘zgarishlar chaqiradi. Kamdan-kam hollarda oksatsillinni jigar fermentlariga 
susaytiruvchi ta'siri kuzatilgan. Kislotalar ta'siriga chidamli penitsillinlarning 
ichilishi (ayniqsa keng ta'sir spektrlilari masalan, ampitsillin) disbakterioz 
rivojlanishining sababi bo‘lishi mumkin (ko‘proq Kandidamikoz). 

---

- 831 -