O’quv darslik

 
Askorbin kislotasining kimyoviy tuzilishi 
L- askorbin kislotasi 
L– Degidroaskorbin kislotasi
Askorbin kislotasi yetishmasligi gipovitaminoz rivojlanishiga, avitaminoz kuchli 
darajasida singa yoki skorbutga olib keladi. Singada charchoqlik, teri qurishi, 
terida gemoragik toshmalar(odatda perefolikulyar), milklarni qonashi bilan 
kechuvchi gingivit, tishlarni qimirlashi va tushib ketishi, mushaklarga qon 
quyilishi, qo‘l oyoqlarda og‘riq., ichki azolarda buzilishlar(gemorragik 
enterokolit, plevrit, gipotoniya, yurakni, jigar va boshqalarni shikastlanishi), 
infeksiyalarga qarshi turish kamayadi, hoynahoy immunitetni shikastlanishi 
tufayli. Askorbin kislotasi ingichka ichakda so‘riladi. Qisman to‘qimalarda 
depolanadi(ayniqsa buyrak usti bezida ko‘p aniqlanadi). Qisman o‘zgarmagan, 

---

- 652 -
ammo asosoan o‘zgarish maxsulotlari (oksalat) ko‘rinishida peshob tarkibida 
ajraladi.
Askorbin kislotasining yetishmovchiligini oldini olish va davolash uchun, qon 
ketishlarida, infeksiyalar, kimyoviy moddalar bilan zaxarlanishda, ateroskleroz, 
nur xastaligi, regerenatsiya jarayoni sust ketish holatlarida, jismoniy 
zo‘riqishlarda, enteral va parenteral qo‘llaniladi. Terapevtik dozalarda askorbin 
kislotasini bemorlar yaxshi qabul qiladilar, noxush ta’sirotlar, asoratlar 
kuzatilmaydi. Katta doza davomli qo‘llanganda me’da osti bezi orolchalari 
apparati va bilvosita (kartikosteroidlarni ortiqcha hosil bo‘lishi tufayli) buyraklar 
shikastlanishi mumkin. Buyrakni jarohatlanishi qon bosimini ortib ketishiga olib 
keladi. 
 Vitamin P 
bioflavonoidlar
1
guruxiga mansub bo‘lgan qator moddalarni 
jamlaydi (kimyoviy flavon hosilalaridir). Ular sitruslar, na’matak mevasi, qora 
rangli chetan mevasida, ko‘k choy barglarida va boshqalarda bo‘ladi. P 
vitaminning asosiy ta’siri kapilyarlar o‘tkazuvchanligini va mo‘rtligini 
kamaytirishdan iborat. Askorbin kislotasi bilan bir qatorda u oksidlanish va 
qaytarilish jarayonlarda qatnashadi. P vitaminning etishmasligida kapilyarlar 
rezistentligi kamayadi. Uni bartaraf etish uchun P vitamini faolligiga ega 
bo‘lgan preparat beriladi. Bunday preparatlar sifatida rutinlar, (marjumakning 
yashil bo‘tqasidan olinadigan kversetinni 3-rutinozidi), kvertitsin, choy 
o‘simligi bargidan olinadigan P – vitamin (katexinlar tutadi),sitrus va boshqa 
o‘simliklardan olinadigan vitamin P ishlatiladi. P – vitamin faolligiga ega 
bo‘lgan preparatlarni tomirlar o‘tkazuvchanligini oshib ketishi bilan kechadigan 
patologik holatlarda, gemoragik diatezlarda, kapilyartoksikozda (askorbin 
kislotasi bilan birgalikda) qo‘llash maqsadga muofiq ichiladi. 
Suvda eruvchan vitaminsimon moddalarga vitamin U
2
ni xam kiritish mumkin. 
Kimyoviy jihatdan u metil metionin sulfoniy xloriddir. Yangi pamidorlar, 
karam, selder(kashnichsimon osh ko‘k), sarsabilda katta miqdorda bo‘ladi. 
Vitamin U yaralarni bitishini tezlashtiruvchi xossaga ega. Bunday ta’sir uni 

---

- 653 -
metil guruxlari donatori ekanligi bilan bog‘liq deb hisoblash mumkin. Vitamin 
U ni me’da va 12 – barmoqli ichak yara xastaligida, gastritda, yazvali kolitlarda 
enteral qo‘llaniladi.