O’quv darslik

1.Markaziy ta’sir etuvchilar
: 
a) narkotiklar
(kodein , etil morfin )
b) nonarkotiklar
(glautsin gidroxlorid, tusupreks)
2.Periferik ta’sir etuvchilar (
libeksin) 
 
Codeine phosphas
qora dori -opiy tarkibiga kiruvchi alkaloid (metil morfin 
0,5% ). 
Uning MNSga susaytiruvchi ta’siri morfinnikidan kam. Terapevtik dozalarda 
og‘riqsizlantiruvchi, nafas va yo‘tal markazini falajlovchi, kayf berish xossasi 
rivojlanadi. Katta dozalarda morfinistlarda obstinensiya sindromini susaytirishi 
yoki ba’zan bartaraf etishi mumkin. Analgetik ta’sir kuchi morfinnikidan 7 
marta kam bo‘lsa ham u kuchli darajada yo‘talni qoldirish xossasiga ega.Lekin 
yo‘talni qoldirish ta’sir kuchi ham morfinnikidan sust. MNSdagi yo‘tal 
markaziga bevosita ta’sir ko‘rsatadi, uni qo‘zg‘oluvchanligini keskin 
susaytiradi.Asosan yo‘talni to‘xtatish yoki kamaytirish uchun yakka o‘zi yoki 
boshqa vositalar bilan birgalikda qo‘llaniladi.(Bexterev miksturasi: adoni-
zid,NaBr kodein; “Kodeteripin”-NaHCO
3
, terpingidrat, kodein). 
Aethylmorphini 
hydrochloridum
)—morfinning 
yarimsintetik 
xosilasi. 
Farmakologik ta’siri jixatdan kodeinga o‘xshash, lekin unga nisbatan yo‘tal 
markazining qo‘g‘oluvchanli gini kuchliroq tormozlaydi, kuchliroq 
og‘riqsizlantirish ta’siriga ega. Asosan yo‘talga qarshi vosita sifatida 

---

- 457 -
qo‘llaniladi, lekin maxalliy ta’sirlantirish xossasi ko‘z xastaliklarida qo‘l 
keladi.Chunki shilliq qavatlarda qon va limfa aylanishini jonlantirib giperimiya, 
anesteziya chaqirib ekssudatlarni qayta surilishiga olib keladi. SHu asnoda bu 
preparat keratitlar,shox parda infiltratlarida,rang pardani yallig‘lanishida va 
ko‘zning boshqa xastaliklarida yaxshi natija beradi.Lekin etilmorfinga ham 
ko‘nikish,o‘rganish va tobelik rivojlanadi. 
Markaziy ta’sir etuvchi nonarkotik preparatlar kodein,etilmorfinga xos bo‘lgan 
no-xush ta’sirlarga ega emaslar, ularni tanlab faqat yo‘tal markaziga ta’sir etish 
xossa- lari yuqori. Nafas markaziga salbiy ta’sirlari deyarli yo‘q, ularga 
o‘rganish qaramlik, ko‘nikish rivojlanmaydi.