O’quv darslik

Orciprenaline sulfas
bronxlar adrenoretseptorlariga izadringa nisbatan ancha 
yuqoriroq tanlab ta’sir ko‘rsatadi. Bronxolitik kuchi izadrinnikidek, lekin 
davomliroq ta’sir ko‘rsatadi.Taxikardiya chaqirmaydi, arterial qon bosimini 
tushirmaydi, ya’ni yurakning betta bir adrenoretseptorlariga kamroq ta’sir 
etadi.Orsiprenalinni ingalyasiya qilinganda ta’siri 10-15 daqiqadan keyin 
boshlanib 4-5 soat davom etadi.Bronxial astma xurujlarini oldini olish uchun 
preparat ichiladi.Bun-da preparatning ta’siri 1 soatdan keyin boshlanib 4-6 soat 
davom etadi. 
Qo‘llashga ko‘rsatmalar
: bronxial astma, surunkali asmoid bronxitlar, 
pnevmoskleroz, o‘pka emfizemasi, atriventrikulyar o‘tkazuvchanlikni buzilishi. 
Preparatning noxush ta’siri kam, lekin izadringa xos bo‘lgan asoratlar bo‘lishi 
mumkin (qon bosimini tushishi). 
Salbutamole sulfas
tuzilishi va ta’siri bo‘yicha betta ikki adrenomimetiklarga 
o‘xshash, bronxolitik ta’sirga ega, qon bosimini o‘zgartirmaydi, taxikardiya 
chaqirmaydi.Aerozol ko‘rinishida chiqariladi, ingalyasiya qilinadi. Bronxial 
astma xurujlarini bartaraf etish va oldini olish uchun qo‘llaniladi. 
Fenoterol
(berotek)—tuzilishi va ta’siri bo‘yicha orsiprenalinga o‘xshash, lekin 
ta’siri unga nisbatan davomliroq. Uning ta’sirida taxikardiya kuchli 
bo‘lmaydi.Salbutamolga o‘xshash ko‘rsatmalar bo‘yicha qo‘laniladi.Fenaterolni 
bundan tashqari Partusisten nomi bilan doyachilik (akusherstvo)da tokolitik 

---

- 466 -
(bachadonni bushashtiruvchi) sifatida qo‘llashadi. .Bunda preparat ko‘k tomirga 
kiritiladi yoki tabletkasi ichiladi.Quyidagi betta ikki adrenomimetiklarning
ta’siri 12 soatgacha davom etadi: (
tulo buterol , klenbuterol, salmeterol, 
formoterol). 
Atropin va uning guruxiga kiruvchi preparatlarning bronxolitik ta’sir 
mexanizmi guanilatsiklaza fermenti faolligini susaytirish natijasida sGMF 
miqdorini kama-yishi va shu tufayli “semiz” xujayralardan spazmagen 
moddalar- ning ajralishini kamayishi bilan bog‘liqdir (gistamin, MRS-A, LTS
4
, 
LTE
4 –
leykotren lar ).Bronxolitik ta’sir kuchi va bronxial astma xurujlarini 
bartaraf 
etish 
samarador- 
ligi 
bo‘yicha 
M-xolinoblokatorlar 
adrenomimetiklardan birmuncha kuchsizdirlar, lekin ularga ko‘nikish sekin 
rivojlanadi. 
M—xolinoblokatorlar ta’sirida silliq mushaklarning bo‘shashishi asosan 
bronxlarning proksimal qismida bo‘ladi. Ularning bunday ta’siri ingalyasiya 
qilinganda ham 20-40 daqiqadan keyin, ya’ni kechroq boshlanadi, lekin 8 
soatgacha davom etadi.Bir vaqtning o‘zida bronx bezlarining sekretsiyasi, 
mukotsiliar transport, epiteliy kipriklarining xara-kati kamayadi. 
M-xolinoblokatorlar adashgan nerv tonusi ortgan (vagotoniya), jismoniy 
zo‘riqishda yuzaga chiquvchi astma, sovuq va changli xavo qo‘zg‘otuvchi 
bronxospazmlarda qo‘llaniladi. Boshqa preparatlar bilan M-xolinoblokatorlarni 
kechqurun berish maqsadga muvofiqdir, chunki tunda parasimpatik nerv 
sistemasining tonusi ortadi. M-xolinoblokatorlarning noxush ta’sirlari 
ma’lum:akkomodatsiyaning buzilishi, taxikardiya, og‘iz qurushi kabilar 
metatsin, ipratropiya ta’sirida kamroq kuzatiladi.