O’quv darslik

SIKLOPROPAN
Azot (I)-oksididan narkotik va og‘riqsizlantirish kuchi 
yuqoriligi bilan farq qiladi.
Narkotik ta’sir kengligi katta. Tez yuzaga chiquvchi (3-5 min), chuqur, 
qo‘zg‘alish bosqichi juda sust va qisqa bo‘lgan narkoz chaqiradi. Bunda skelet 
mushaklari yaxshi bo‘shashadi, narkozni boshqarish engil, narkozdan uyg‘onish 
qisqa (bir necha daqiqa). Preparatning asosiy kamchiligi bu kardiotoksik ta’siri, 
ya’ni siklopropan har turli aritmiyalarni, xatto qorinchalar (ekstrosistoliyasi, 
bradikardiya) mushaklarining titrashini chaqiradi, chunki u miokardni 
adrenalinga bo‘lgan sezuvchanligini oshirib yuboradi. Bundan tashqari 
siklopropan 
qon 
bosimini 
oshiradi, 
giperglikemiya, 
glyukozuriyani 
rivojlantiradi, nafas olishni yomonlashtiradi. Preparat o‘pka orqali ajraladi. 
Narkozdan keyingi davrda analgeziya bo‘lmaganligidan bemorlar og‘riqni 
sezadilar, bosh og‘rig‘i, ichak parezi, qayt qilish kuzatiladi.
Ko‘pincha boshqa narkotiklar bilan birga qo‘llaniladi (azod-oksidi,efir) 
nafas yo‘llari bezlari sekretsiyasini kuchaytirmaganligi sababli o‘pka 
kasalliklari bor bemorlar siklopropan bilan chaqirilgan narkozni yaxshi 
o‘tkazadilar.
NOINGALYASION NARKOZ VOSITALARI. 
Bu guruh vositalarini venaga tomchilab kiritiladi. Noingalyasion yo‘l 
bilan chaqirilgan narkoz ingalyasion yo‘l bilan chaqiriladigan narkozga nisbatan 
bir qator ustunliklarga ega: 

---

- 301 -
-
amalga oshirilishi murakkab emas (narkoz apparatlari, intubatsiya kerak 
emas). 
-
narkozning qo‘zg‘alish bosqichi rivojlanmaydi. 
-
narkotik moddaning qondagi miqdorini aniq belgilash mumkin, lekin bu yo‘l 
bilan chaqirilgan narkozni boshqarish qiyin, chunki tomirga kiritilgan 
moddalar buyrak orqali ajraladi va uni tezlashtirish oson emas. SHuning 
uchun noingalyasion narkoz uchun qo‘llaniladigan vositalar organizmda tez 
parchalanadigan yoki tez eliminatsiyalanadigan bo‘lishlari kerak, chunki 
faqat shu yo‘l bilan narkotik moddaning qondagi konsentratsiyasini va 
binobarin narkoz chuqurligini tez pasaytirish mumkin.
Noingalyasion narkoz vositalari ta’sir davomligiga qarab quyidagi 
guruhlarga bo‘linadilar:
-
qisqa muddatli (15 daqiqagacha)-propanidid, ketamin. 
-
o‘rtacha muddatli (20-50 daqiqa)-tiopental-Na, predion. 
-
uzoq muddatli (60 daq.va undan uzoq)-oksibutirat natriy. 
PROPANIDID
– Tomirga kiritilgach, narkoz tez (30-40 sek) rivojlanadi. 
Qo‘zg‘alish bosqichi bo‘lmaydi. Jarrohlik narkoz davri 3-5 min davom etadi. 
Xolinesteraza ta’sirida tez gidrolizlanadi. Narkozning jarrohlik davri tugagach 
2-3 daqiqadan so‘ng bemorni es-xushi joyiga keladi, yana 20-30 daqiqadan 
keyin bemorning psixomator funksiyalari butunlay tiklanadi.
Qo‘llanilishi:
kirish narkozi uchun, qisqa muddatli operatsiyalarda 
chiqqan va singan suyaklarni o‘z joyiga joylashtirishda, bronxografiya, katetr 
kirgizishda, choklar ipini olishda, biopsiya,bronxoskopiya va boshqalar.