O’quv darslik

FTOROTAN
(galotan)-tarkibida ftor atomi bo‘lgan alifatik birikma 
bo‘lib, narkotik ta’siri efirnikidan 3-4 marta kuchli, narkotik kengligi 
efirnikiday. Narkoz 3-5 daqiqadan keyin boshlanadi. Qo‘zg‘alish bosqichi qisqa 
bo‘lib, nutq va harakatning ortishi sust bo‘ladi. Ftorotan miqdori 4 hajm % 
bo‘lgan aralashmadan nafas olinganda narkoz tez rivojlanadi va uni 0,5-2,5 
hajmi % miqdorida davom ettiriladi. Narkozni boshqarish engil. Etarli darajada 
mushaklarning bo‘shashi kuzatiladi. Simpatik gangliyalar va qon aylanish 
markazni qamal qilganligidan qon bosimi pasayadi. Ftorotan berish to‘xtatilsa
5-10 daqiqadan so‘ng bemor uyg‘onadi, ya’ni efirnikidan kam vaqtda. Bundan 
tashqari narkozdan keyingi uyqu davomsiz bo‘ladi, so‘lak, nafas yo‘llari va 
oshqozon bezlarining sekretsiyasini kuchaytirmaydi. Lekin ftorotan ta’sirida 
miokardning adrenalinga sezuvchanligi ortib, aritmiya chaqiradi. Ko‘ngil 
aynash, qayt qilish va atsidoz chaqirmaydi.
ENFLURAN
- tarkibida ftor bo‘lgan karbon suv, ta’siri va xususiyatlari 
bo‘yicha ftorotanga o‘xshash. Lekin narkotik faolligi yuqori.
METOKSIFLURAN
- ham xuddi shunday, farqi buyrak faoliyatini 
buzadi. Ftorotan, enfluran, metoksifluran alangalanishdan xavfsiz. Xloroform, 
xlor etil zaharliligi yuqori, narkotik kengligi tor bo‘lganligidan hozirda narkoz 
uchun ishlatilmaydi.
GAZSIMON NARKOTIK VOSITALAR . 
AZOT (I)-OKSID
rangsiz, hidsiz gaz bo‘lib, mahalliy qitiqlantiruvchi 
xususiyati yo‘q, zaharsiz modda hisoblanadi. Narkotik kuchi sust. Narkoz 
rivojlanishi uchun uni nafas yo‘llariga 94 hajm % miqdorida kiritish kerak, lekin 
bunda gipoksiya vujudga keladi. Agar 80-86% miqdorda berilsa, yuzaki narkoz 
rivojlanadi (“shodlantiruvchi gaz”). Anesteziologiyada 80% azot (I)-oksidi va 
20% kislorod aralashmasidan foydalaniladi. Bunda tez, qo‘zg‘alish bosqichi 
qisqa bo‘lgan, oson boshqariladigan narkoz yuzaga keladi. Lekin narkoz chuqur 

---

- 300 -
bo‘lmaydi, mushaklar bo‘shashmaydi. Preparatni berishni to‘xtatish bilan bemor 
uyg‘onadi. Noxush ta’sirlari yo‘q. Alangalanmaydi, lekin efir bilan aralashmasi 
portlashi mumkin. Odatda bu preparatni boshqa faolligi yuqori bo‘lgan 
narkotiklar bilan (ftorotan), kuraresimon vositalar bilan qo‘shib qo‘llaniladi. 
Faqat jarrohlikda emas, balki kuchli og‘riqlarni daf etishda ham ishlatiladi. 
(miokard infarkti). Preparat nafas yo‘llari orqali o‘zgarmagan holda
organizmdan ajraladi.