O’quv darslik

Tibbiyotda ko‘proq effektor a’zolar adrenoretseptorlariga ta’sir 
etuvchi vositalar qo‘llaniladi. Bu vositalar ikkiga bo‘linadi. 
1.
Adrenomimetiklar (adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar) 
2.
Adrenoblokatorlar 
(litiklar)-adrenoretseptorlarni 
qamal 
qiluvchi 
vositalar. 
Ta’sir etish joyi va tabiatiga asoslanib adrenergik sinapslarga ta’sir 
ko‘rsatuvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
1.
Adrenoretseptorlariga bevosita ta’sir etuvchi moddalar:
a) bevosita ta’sir etuvchi adrenomimetiklar-NA, adrenalin; 
b) adrenoblokatorlar-fentolamin, anaprilin va boshqalar; 
2.
Adrenoretseptorlariga bilvosita ta’sir etuvchi moddalar:
a) bilvosita ta’sirli adrenomimetiklar (simpatomimetiklar)-tiramin, efedrin 
b) bilvosita ta’sirli adrenolitiklar (simpatolitiklar)-oktadin,rezerpin, ornid. 
 
Adrenoblokatorlar 
va 
adrenomimetiklarning 
α 
va 
β 
adrenoretseptorlarga tanlab ta’sir ko‘rsatishini inobatga olib, ular 
quyidagi guruxlarga bo‘linadi: 
Adrenomimetik vositalar 
-
α 
va 
β
adrenoretseptorni 
qo‘zg‘atuvchilar 
adrenalin 
gidroxlorid 
(β
1
, 
β
2
, 
α
1
, 
α
2
)
noradrenalin gidrotartarat (α
1
, α
2
, β
1
) 
-
asosan 
α 
adrenoretseptorlarni 
qo‘zg‘atuvchilar
mezaton (α
1
), naftizin (α
2
), galazolin (α
2
) 
-
asosan 
β 
adrenoretseptorlarni 
qo‘zg‘atuvchilar
izadrin (β
1
, β
2
), salbutamol (β
2
), terbutalin (β
2
), dobutamin (β
1
), fenotdiol 
(β
2
). 
Adrenolitik (adrenoblokator) vositalar
-
α– adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α –adrenoblokatorlar) 
tropfen (α
1
, α
2
) prazozin (α
1
), fentolamin (α
1
, α
2
), digidroergotoksin (α
1
, 
α
2
) 

---

- 279 -
-
β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (β-adrenoblokatorlar) 
anapirlin (β
1
, β
2
) metoprolol (β
1
), oksiprenolol (β
1
, β
2
), talinolol (β
1
). 
-
α va β- adrenoretseptorlarni qamal qiluvchi vositalar (α, β 
adrenoblakotorlar) mavlol, labetalol (β
1
, β
2
, α
1
).