O’quv darslik

Tablitsa 
Nazorat uchun savollar: 
1. N-xolinoretseptorlarning qayerda joylashgan? 
2. N-xolinomimetiklarning asosiy xossalari qanday? 
3. Nikotinning zaharli ta’siri qanday? 
4. Ganglioblokatorlarning qanday guruxlarini bilasiz? 
5. Ganglioblokatorlarning ta’sir mexanizmi qanday? 
6. Ganglioblokatorlarni qo‘llash uchun ko‘rsatmalari? 
7. Ganglioblokatorlarni nojo‘ya ta’sirlari qanday? 
8. Miorelaksantlarning tasnifi? 
9. Miorelaksantlarning ta’sir mexanizm? 
10. Tubokurarin ta’sirida skelet muskullarirng bo‘shashish tartibi?
11.Miorelaksantlarni qo‘llash uchun ko‘rsatmalari? 
12.Miorelaksantlar qanday nojuya ta’sir ko’rsatadilar? 
Vaziyatli masalalar. 
1. Nafas olishi susayibqolgan bemorning venasiga preparat yuborilgan. 
Nafas olish yaxshilandi va engillashdi, biroq u qayt qila boshladi. Bemorga 
qanday preparat yuborilgan? Qanday preparat yuborilganda bunday asoratlar 
kuzatilmaydi?

---

- 264 -
Javob: Bemorga N – xolinomimetik ( lobelin gidroxlorid yokisititon) 
yuborilgan. Asoratlarni vujudga kelishiga sabab qayt qilish markazining 
qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq. Agarda subaxolin yuborilganda bunday asoratlar 
kuzatilmas edi. 
2
. Arterial bosimi yuqori bo‘lgan bemorga gipotenziv vositalar 
yuborilgan. Arterial bosim pasayib, bemorning axvoli yaxshilangan. Bemor 
o‘rnidan turishi bilan rangi o‘chgan, boshi aylanib xushidan ketgan. Uni yotqizib 
qo‘yilgandan so‘ng yuqoridagi asoratlar yo‘qolgan. Bemorga qanday prepart 
berilgan? Xushidan ketish sababi nimada? 
Javob: Bemorga ganglioblokator yuborilgan. Unda ortostatik kollaps ro‘y 
bergan. Qonnnig noto‘gri taqsimlanishi natijasida miya qonsizlanib qolgan. 
Yangi pedagogik texnologiyalar: 
«QORA QUTI» USULINI QO‘LLASH 
Bu usul har bir talabaning faol ishtirok etishiga va o‘qituvchining butun 
guruh bilan ishlashiga mo‘ljallangan. Har bir talaba “qora quti” dan noma’lum 
preparatni va preparat to‘g‘risida qisqacha ma’lumot berilgan kartochkani oladi. 
Talabalar bu preparatni topishlari va o‘z javoblarini to‘liq asoslab berishlari 
lozim. Har bir javob uchun talabaga 3 daqiqa beriladi. Shundan so‘ng javoblar 
muhokama qilinadi. Usul oxirida o‘qituvchi javoblarning qanchalik to‘g‘riligini 
izohlaydi va talabalarning faolligini baxolaydi. Bu usul talabaning nutqini va 
klinik fikrlashini rivojlanishiga yordam beradi. CHunki bu usulda talaba o‘z 
fikrini himoya qilishga, guruhdoshlarining javoblarini tahlil qilishga o‘rganadi.
Annotatsiya variantlari: 
1. Moddalar guruhini aniqlang: AB ni tushiradi, pastki tana oxirlarida qon 
aylanishini yaxshilaydi, N-xr ni susaytiradi, M-xr ga ta’sir ko‘rsatadi. AB ni 
tushirish uchun, endarteritda, oshqozon va 12 barmoqli ichak yarasida 

---

- 265 -
qo‘llaniladi. Nojo‘ya ta’sirlari:me’da-ichak trakti motorikasini susayishi, 
ortastatik gipotoniya, akkomadatsiya buzilishi (ganglioblokatorlar) 
2. Moddani aniqlang: skelet mushaklarini bo‘shashtirish uchun qo‘llaniladi. 
Nerv-mushak o‘tkazilishini falajlaydi, apnoeni tez chaqiradi, ta’sir davomiyligi 
20-40 min. Nojo‘ya ta’sirlari: AB ni tushiradi, bronxospazm. Antixolinesteraz 
moddalar antogonist hisoblanadi. (tubukuronin) 
3. Preparatni aniqlang: xirurgik operatsiyalar paytida ko‘ndalang-targ‘il 
mushaklarni bo‘shashtirish uchun qo‘llaniladi. Nerv-mushak o‘tkazilishini 
buzadi. Ta’sir davomiyligi 5-10 min. Antixolinesteraz vositalar uning ta’sirini 
kuchaytiradi. Nojo‘ya ta’sirlari: narkozdan keyingi davrda mushakda og‘riqlar, 
yurak qisqarishlari ritmining buzilishi ( ditilin ) 
4. Moddalar guruhini aniqlang: nerv-mushak o‘tkazilishini falajlaydi. Efir 
shu moddalarning ta’sirini kuchaytiridi, prozerin – susaytiradi. ( 
antidepolyarizatsiya ta’siriga ega bo‘lgan miorelaksantlar) .