O’quv darslik

v) Yangi dori vositalarini yaratish to‘g‘risida 
Farmakologiyaning yuksalishi yanada faolroq va xavfsizroq bo‘lgan yangi 
Dori vositalarini to‘xtovsiz izlash va yaratish bilan xarakterlanadi. Kimyoviy 
birikmadan tortib toki Dori vositasi yaratilishigacha bo‘lgan yo‘l sxemada 
keltirilgan. 
Keyingi yillar davomida yangi dori vositalarini yaratishda fundamental 
tekshirishlar juda katta ahamiyatga ega bo‘lmoqda. Ular faqat kimyoviy mu ammo 
larga emas, balki ko‘proq biologik mu ammo larga ham taalluqlidir. Molekulyar 
biologiya, molekulyar genetika va molekulyar farmakologiyaning yutuqlari ham 
yangi dori vositalarini yaratishda o‘ziga xos ahamiyatga ega. Haqiqatan ham, 
ko‘pchilik endogen ligandalarning, ikkilamchi o‘tkazgichlarning, presinaptik 
retseptorlarning, neyromodulyatorlarning, alohida retseptorlarning aniqlanishi, ion 
kanallari faoliyatini o‘rganish usullarining takomillashuvi va Moddalarning
retseptorlar bilan birikishi, gen injeneriyasining yutuqlari va boshqalarning 

---

22 
barchasi birgalikda yanada istiqbolli yo‘nalishlardagi yangi dori vositalarini 
yaratishda hal qiluvchi ahamiyat kasb etdi.
Yangi dori vositalarini yaratish odatda kimyogarlar va farmakologlarning 
ilmiy izlanishlaridan boshlanadi va ijodiy hamkorlikning yakuni asosida yangi 
Dori vositasi “shakllantiriladi”. 
Yangi dori vositalarini izlab topish quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha amalga 
oshiriladi: 
I. Kimyoviy sintez usuli bilan 
A. Yo‘naltirilgan sintez: 
1) biogen moddalarni qayta hosil qilish; 
2) antimetabolitlarni yaratish; 
3) ma’lum biologik faollikka ega bo‘lgan birikmalar molekulalarining 
modifikatsiyasi 
4) dori vositasi o‘zaro ta’sirlashadigan substratning tuzilishini o‘rganish; 
5) ma’lum xossalarga ega bo‘lgan ikkita birikmaning tuzilishidagi 
bo‘lakchalarini biriktirish; 
6) moddaning organizmdagi kimyoviy o‘zgarishlarini o‘rganishga 
asoslangan 
sintez 
(dori 
xom-ashyosi 
(prolekarstvo); 
Moddalarning
biotransformatsiyasi 
mexanizmlariga ta’sir qiluvchi 
vositalar). 
B. Empirikyo‘l: 
1) tasodifiy topishlar; 
2) skrining. 
Sxema. O‘zbekistonda dori vositalarini 
yaratish va amaliyotga tadbiq qilish 
ketma-ketligi