O’quv darslik

KALSITONIN (TIROKALSITONIN) 
Kalsitonin asosan qalqonsimon bezning maxsus hujayralarida ishlab 
chiqariladi. U 32 ta aminokislotalardan iborat bo‘lgan polipeptid. Kalsitoninning 

---

- 573 -
sekretsiyasi qondagi kalsiy ionlari miqdoriga bog‘liq. Kalsitonin kalsiy 
almashinuvini boshqarishda qatnashadi (4-rasm). Uning asosiy ta'siri – 
suyaklarda dekalsifikatsiya jarayonini susaytirishdir. Ichakdan kalsiy ionlarini 
so‘rilishiga va ularni buyrak orqali ajralishiga kalsitonin ta'sir ko‘rsatmaydi. 
Sintetik, odam kalsitonini olingan (sibakalsin).
Lasosning kalsitonini sintezlangan bo‘lib, m i a k a l s i k nomi bilan 
chiqarilmoqda. Faolligi bo‘yicha insonning kalsitoninidan 30-40 marta ustun 
keladi va davomliroq ta'sir etadi.
Kalsitonin cho‘chqalarning qalqonsimon bezidan olinadigan k a l s i t r i n
preparati tarkibida ham bor. Kalsitoninni ostioporozlarda (m-n: davomli 
immobilizatsiya 
tufayli, 
qariyalardagi, 
glyukokortiko-idlarni 
davomli 
qo‘llaganda) hamda nefrokalsinozda qo‘llaniladi.
Qalqonsimon oldi bez preparatlari. 
Qalqosimon bez yonidagi bezlar paratgormonni ajratadilar. U 84 ta 
aminokislota qoldig‘idan iborat polipeptid bo‘lib, uni ishlab chiqarilishi qondagi 
kalsiy ionlarining miqdori bilan belgilanadi. 
Paratgormon ta'sirining asosiy ko‘rinishi - kalsiy va fosfor almashinuviga 
ta'sir etish bo‘lib, suyaklarda dekalsifikatsiya jarayonini kuchaytirib ajralgan 
kalsiy ionlarini qonga o‘tkazadi hamda me'da-ichak traktidan kalsiy ionlarini 
so‘rilishini osonlashtiradi. Ichakdan kalsiy ionlarini so‘rilishini kuchayishi 
paratgormoning bevosita emas, balki bilvosita ta'siri bo‘lib, uning ta'sirida 
kalsiytriol hosil bo‘lishining ortishi bilan bog‘liq deb hisoblanadi. Ma'lumki 
kalsitriol vitamin D
3
(xolekalseferol) ni eng faol metobolitidir. Paratgormon 
buyrak naychalarida kalsiy ionlarini qayta so‘rilishini kuchaytiradi (4-rasmga 
qarang). Natijada qonda kalsiy ionlarining miqdori ortadi. 

---

- 574 -