O’quv darslik

Suv - tuz almashinuviga ta’sir kiluvchi moddalar (diuretiklar).
Ma’lumki, osh tuzini ozik ovkatlar bilan kabul kilinishini cheklanishi 
gipertoniya kasaligida arterial bosimni biroz tushishiga olib keladi. Bu kuzatish, 
gipertoniya kasalligini davolashda siydik xaydovchi preparatlarni kullashga sabab 
bulgan, bunday preparatlar organizmdan natriy, xlor ionlari va suvni (buyrak 
kanalchalaridan bularni kayta surilishini susaytiradi) chikarib yuboradi. Bunday 
preparatlar saluretiklar deb yuritiladi.
Diuretiklarning gipotenziv ta’sirini asosiy komponenti bulib, ekstrastellyular 
suyukliklarni xajmini kamaytirishdan iborat. Bu dastlab, yurak zarbini,(bu xolat 
tezrok tiklanadi), keyinchalik periferik tomirlarni umumiy karshiligi kamayadi, 

---

- 435 -
arterial bosim tushadi. Bundan tashkari, diuretiklar ta’siri tufayli, tomirlarni 
vazaktiv moddalarga nisbatan reakstiyasi uzgaradi. Depressor moddalarni 
(ganglioblokatorlar, simpatolitiklar) ta’siri kuchayadi, va pressor moddalarni 
(noradrenalin, angiotenzin II) ta’siri susayadi. Lekin diuretiklarni gipotenziv 
ta’sir kilish mexanizmi tulaligicha anik emas.
Gipotenziv modda sifatida dixlotiazid (gipotiazid) kullaniladi. Preparat 
siydik bilan natriy, xlor ionlarini va suvni chikib ketishini oshiradi. Dixlotiazid 
fonida kupgina gipotenziv vositalarni ta’siri oshadi. Shuning uchun preparatni 
boshka arterial bosimni tushiruvchi moddalar bilan birgalikda ishlatiladi.
Dixlotiazidni asosiy nojuya effekti gipokaliemiya, gipomagnemiya, va konda 
siydik kislotasini mikdorini ortish. Gipokaliemiyani profilaktika va davolash 
uchun kaliy xlorid, magniy xlorid yoki kaliy va magniyni boshka preparatlari 
(Asparkam, panangin tabletkalari) buyuriladi.
Diuretiklardan arterial bosimni tushirish uchun furosemid va etakrin 
kislotasidan foydalaniladi. Gipertoniya kasalligida diuretik spironolakton 
(aldakton), aldosteron antagonistidan kullaniladi. Dixlotiazidga uxshab, natriy, 
xlor ionlari va suvni organizmdan chikaib yuboradi, lekin gipokaliemiya 
chakirmaydi (giperkaliemiya bulishi mumkin) va konda siydik kislotasini 
yigilishiga yul kuymaydi.
Gipertoniya 
kasalligini 
zamonaviy 
farmakoterapiyasini 
asosiy 
tendenstiyasi, turli xil ta’sir kilish mexanizmiga ega bulgan gipotenziv vositalarni 
kombinirlangan xolda kullashdan iborat.
Nomi 
Kattalar uchun o’rtacha 
terapivtik doza;
Chiqarilish shakli 
Klofelin - 
Clophelinum
Ichga qo’llash uchun 
0,000075-0,00015 
g 
teri 
ostiga, 
mushak 
ichiga va (tomir ichiga 
10 ml izotonik natriy 
xlorid eritmasi bilan, 
sekin) 
Tabletka 0,000075 va 
0,00015 g; ampula 1 ml 
0,01%

---

- 436 -
Guanfastin 
- 
Guanfacine 
Moksonidin 
Moxonidine
Metildofa 
– 
Methyldopa
Ichga 0,0005-0,001 
g 
Ichga 
0,002-
0,0004g 
Ichga0,25g 
Tabletka 
0,0005; 
0,001 va 0,002 g 
Tabletka 
0,0002-
0,0004g 
Tabletka 
0,25 g 
Apressin - 
Apressinum
Ichga 0,01-0,025 g 
Tabletka,draje 0,01 va 
0,025 g Ampula 0,3 g (20 
ml) 
Diazoksid - 
Diazoxide 
Minoksidil - 
Minoxidil
Tomir ichiga 0,075-0,3 g 
Ichga 0,0025-0,01 g 
Tabletka 0,0025 va 0,01 
g 
Natriya nitroprussid - 
Natrium nitroprussid 
 
Magniy sulfat 
-Magnesii 
sulfas
Kapilnitsada tomir ichiga 
2,5- 3,6 mkg/kg 1 min 
Mushak ichiga va tomir 
ichiga 1-5 g 
Ampula 0,05 g (eritma 
tayyorlab olib) 
Ampula 5; 10 i 20 ml 
20% va 25% 
Kaptopril -