O‘qitish metodikasi o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan

Bir qarasang, qo‘ylarga qarab 
«ko‘p tug‘» deydi, bir qarasang, o‘zbekka qarab «kam tug‘» 
deydi...
» iborasiga; uning Olimtoyga qarata: «
Xotinlarning 
qorniga osilguncha paxta teradigan mashinani to‘g‘rila
» tarzidagi 
luqmasiga; «
Mana, biz ham «paxta terimiga» degan gapni 
eshitishimiz bilan hamma ishimizni yig‘ishtirib qo‘yib, dalaga 
chiqib ketamiz. Bolalarimiz o‘qishini tashlaydi, xotinlarimiz 
emizikli bolasini...
» degan e’tirofiga;
 «Butun o‘zbekning dardini 

---

248
249
dasturxon qilib o‘tiribman. Doim shu, bizga o‘xshagan odam 
gapirsa, yo hech kim eshitmaydi, yo eshitadigani temir chiqadi...
» 
tarzidagi noroziligiga; Qo‘chqorning Alomatga qarata: «
Yo‘g‘-e, 
endi yig‘lashni ham qog‘ozga qarab yig‘lasak, uyat bo‘lar?
» kabi 
so‘zlariga; Alomatning Qo‘chqorga qarata aytgan: «
Shu darajaga 
yetgansizki, bora-bora undaylarga havas ham qilmay qo‘ygansiz! 
Havas qilaverib, orzu qilaverib, charchagansiz, holdan toygansiz!
», 
«
G‘urur, qadr-qimmatingiz-chi? Mundoq o‘ylab ko‘ring, biron 
tirik jon siz bilan hisoblashadimi? Yo‘q, axir! To‘y-ma’rakalarda 
poygakda o‘tirasiz
» singari achchiq haqiqatlariga; Qo‘chqorning 
og‘ir hayotidan nolimasligi sababi haqida Alomatning: «
Hamma 
gap shunda-da, nolimaysiz! Ko‘nikib ketgansiz. Yaralar toshga 
aylangan – og‘riq sezmaydi. Dod solib baqirish-ku, qo‘lingizdan 
kelmas, hech qursa ingrabqo‘yishga ham qodir emasmisiz, Qo‘ch-
qor aka! Qalbingizning unutilib ketgan, o‘zingiz ham bilmaydigan 
burchaklarida miltillayotgan ushoqqina norozilikdan qo‘rqasiz, 
uni sezmaslikka olasiz!
» tarzidagi izohlariga; Qo‘chqorning xayron 
bo‘lib: «
Xo‘sh, nima ish qilipti! Hali qatorlashtirib bola tuqqani 
yo‘q, kechalari uyqudan qolib, beshik quchoqlab chiqqani yo‘q, 
har bir farzandi bilan ming bor kasal bo‘lib, ming bor sog‘aygani 
ham yo‘q. Bitta o‘zbek ayoli nima ish qilsa, shuning yarmini qildi, 
xolos...
» singari mulohazalarga qaratiladi. Bu haqiqatlarning 
barchasini o‘quvchilar o‘zlari matndan topishlari kerak. 
Zamondosh avlod kechagi jamiyatda ustuvor bo‘lgan qishloq 
hayotining bu kabi turmush tarzini tasavvur qila olmasligi mum-
kindir, lekin qishloqlarning buguni ham avlo emasligi hech kimga 
sir emas. Umuman, sovet davridagi turmush tarzini tasavvur qilish 
uchun tarbiyalanuvchilar har bir detal, jumla, ibora, luqma va tas
-
virni tahlilga tortishlari kerak bo‘ladi. O‘qituvchi yuqorida sanal
-
gan jihatlarni savol va topshiriqqa aylantirishi talab etiladi. Mana 
shu tahlil asnosida komediyada ilgari surilgan «jiddiy gap»ning 
mohiyatiga kiriladi. 
Masalan: «
Sahnadagi har jihoz, har bir buyumda nimadir ye-
tishmaydi: eshik-deraza romlarining yarmi bo‘yalgan, qolgani-
ning rangi o‘chib ketgan, yog‘och karavotning bitta oyog‘i yo‘q, 
ko‘rpa-yostiqlarga yamoq tushgan, piyolalarning labi uchgan 
yoki chegalangan, choynakning jo‘mragiga tunuka kiygizilgan
» 
tarzidagi tasvirga diqqat qilinadi va qishloqdagi oddiy oilaning 

---

249
turmushi tasavvur qilinadi. Keyin Qumrining hech qachon, hech 
narsadan nolimaganiga, arazlab onasinikiga ketayotgan holatida 
ham eriga achinishiga, qo‘llarining qavargani, kiyimlaridan tappi 
va kerosin hidi anqib turishi kabi bir qancha xususiyatlariga taya
-
nib qishloq ayollarining turmush tarzi tasavvur qilinadi. Mual-
lif aytmoqchi bo‘lgan jiddiy gapning mohiyatiga kiriladi. Yoki 
o‘quvchilar Qo‘chqorning: «