Ooppp[[[[[[[[[[‘



Download 197,16 Kb.
bet13/14
Sana23.06.2022
Hajmi197,16 Kb.
#697447
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Etika. Estetika (G.Nosirxo\'jayeva)

Санъат биринли навбатба ижтимоий онг иакибир. Унинг барча тавсифлари ана шу сифатидан келиб чикади ва шу тахдилга асосланади.
Санъат ижтимоий турмуш жараенлари билан боглик. Буни кадимги одамларнинг моддий ва маънавий бойликлар яратишга, яъни узларига маъкул, кунгилларига хуш келадиган нарсалар яратишга булган иштиекларида яккол куриш мумкин булади. Ижтимоий тур-муш санъатнинг ривожланишига бевосита таъсир утказа борди, кейинчалик эса ижтимоий тузилмалар, фалсафий-диний, сиесий карашлар, ахлокий коидалар, маънавий кадриятлар оркали хам таъсир утказа борди.
Санъат ижтимоий хаетнинг мустакил бир сохаси булиб, узига хос конуниятлари, вазифаларига кура у алохида жамият бирлигини ифодалайди. Санъат жамиятнинг барча томонларига таъсир утказа боради, ижтимоий онгнинг барча шакллари билан алокага киришади, хаетнинг турли жабхаларида одамлар фаолият олиб боришларини рагбатлантиради.
Санъат билан ижтимоий хаетни боглаб турадиган жуда куп воситачи халкалар мавжуд. Хар кандай бадиий ходиса - муайян асар, услубий йуналиш булсин, улар вужудга келиши ва ривожланишида диний, ахлокий амалларнинг таъсир кучи даражаси билан белгилана- дилар, бахоланадилар, улчанадилар.
Санъатнинг тараккиети еки таназзули, унинг у еки бу тури куринишининг еркин ифода топиши аник ижтимоий муносабатлар табиатига, муайян гурухий кучлар нисбатига, мафкуравий хает хусу - сиятларига, жамиятда шахс эгаллаб турган макомига албатта богликдир.
Санъатнинг жамият хаетида нисбий мустакил амал килиши ворисийлик конуниятининг намоен булиши билан хам боглик. Ворисийлик факат санъатга хос булган ходиса эмас. У ижтимоий онгнинг хамма шаклларига тааллуклидир. Ворисийлик жамият моддий асоси билан боглик булган сиесий ва хукукий онг сохаларида купрок намоен булади. Ворисийлик маънавий хаетнинг барча жабхаларида мавжуд. Аммо хаетнинг барча томонларини камраб олувчи иктисодий заминдан анча йирок булган санъатда ворисийлик еркин, тула, хар томонлама тарзда намоен булади. Санъатнинг хамма кирралари - мавзу йуналиши, гоявий-рухий коида ва оханглари, ижодий акидалари, услуби, тур ва шаклларининг ифодали воситалари ворисийликда айникса буртиб куринади.
Ворисийлик хеч качон ижодкорнинг шахсий «инжикдикларига» буйсунмайди. Хар бир ижодкор санъатда бирор бир янги нарса яратар экан, у узидан аввалги бадиий, тоявий-рухий, услубий тур ва шакллар ифода воситаларига таяниб ижод килади.
Ижтимоий онгнинг бошка шаклларида булганидек, санъатда хам билиш ва мафкура бир-бири билан чирмашиб, узаро ботланиб кетган. Турли тарихий боскичларда ва санъатнинг турли куринишларида билиш ва мафкура узаро мутаносибликда амал килади.
Ижтимоий онгнинг хар бир муайян шакли вокеликнинг бир томонини акс эттиради. Санъат ижтимоий онг шакли сифатида вокеликни бадииий билиш-англаш жараенида унинг вокеликнинг бадиий-тасвирли шаклда англаш манбаларидан бири булиб инсон майдонга чикади.
Санъатда инсон хамма вакт хам бевосита ифодаланмайди. Масалан, санъатнинг манзара тасвири еки натюрморт турида инсон киефаси ифодаланмайди. Бу хол инсон мазкур санъат асарларида акс этмайди дегани эмас. Манзара тасвири инсон хис-туйтуларининг энг нозик ва энг жозибали кирраларини намоен этади.
Санъат нафакат инсоннинг узини, балки унинг идрок этиши мумкин булган барча нарсаларни, вокеа - ходисаларни акс эттириб, хис- туйту уйтотади.
Санъат маънавий хаетда содир булаетган хар кандай узгаришларга муносабат билдиради, давр маънавий мухитининг хамма томон-ларини ифодалайди, ижтимоий тафаккур рухини акс эттиради.
Санъат вокеликни бадиий образ (киефа) ердамида акс эттиради. Санъат ва бадиий образ тушунчалари бир-бирини тулдиради, бойита-ди, изохлайди. Санъат бадиий образ воситасида тула намоен булади. Бадиий образ санъатнинг мухим «катакчаси»ки, унингсиз санъат амал килмайди, бадиий образ санъатнинг бош хусусиятини белгилайди. Шу боис бадиий образ санъат табиатини очиб беришда асосий боскичдир. Санъат сири куп жихатлардан бадиий образ сири билан чамбарчас ботликдир.
^адимги даврлардан бошлаб бадиий образ сирини англашга интилиб келинмокда.
Образ тушунчаси билиш назариясининг таркибий кисмидир. «Образ» деб инсон онгида нарса ва ходисаларнинг акс этиши тушуни- лади. Инсон узининг сезгиси, идроки, тасаввури, тушунчаси ва шу кабилар оркали ташки дунени образ шаклида англайди.
Бадиий образ манбаи «жонли хаетдир». Бадиий киефа вокеликни кайта англаш булиб, эстетик тушунчалар сирасига киради.
Бадиий образ хусусиятларини инсон билиши жараени умумий конуниятларидан ажратиб мушохада этиши мумкин эмас. Бадиий киефа билишнинг бир туридир. Билиш конуниятлари санъатда узига хос куринишларда намоен булади, бадиий киефа эса жонли мушохада ва мавхум тафаккур белгиларига эга булса-да, уни хам, буни хам англатмайди. Бадиий образ - хает каби мураккаб, сермазмун. Санъатда хаетнинг хамма мураккабликлари, кирралари, муносабатлар мажмуи бадиий образда умумлаштирилади, унда ташки (объектив) ва ички (субъектив) томонлар мавжуддир.
Санъаткорнинг хис-туйгулари, кечинмалари, режалари манбаи булган вокеа-ходисалар, турли вазиятлар, тукнашувлар бадиий образнинг ташки (объектив) томонидир. Бадиий киефа ташки дунени инсон эхтиежларига мутаносибликда акс эттиради, яъни хаетни эстетик кадрият сифатида ифодалайди.
Бадиий образнинг ички (субъектив) томони санъаткорнинг хис- туйгулари, мулжаллари, бахолашлари, кечинмалари, уй-хаеллари, орзу- умидларидир. Ташки дуне таассуротларидан санъаткор-ижодкор онгида хосил булган буларнинг барчаси санъаткорнинг ички дунесини ташкил этиб, у яратган бадиий образларда уз ифодасини топади.
Санъатда якка шахс туйгуси санъаткор - ижодкор фаолиятига хос тарзда у яратаетган бадиий киефалар мазмунига сингиб кетади. Санъаткор кечинмалари билан туйинтирилган бадиий образга хеч нарса тенг келмайди. Шу боис санъаткорлар бош кахрамонларини «мен - узим» деб таърифлайдилар.
Бадиий ижод хамма вакт яккаш кечинмалар, хис-туйгулар билан сугорилган булади. Санъатда «шахсийлик» бадиий образ яратилишининг зарур шартидир. Масалан, санъатнинг янги тури булган бадиий сураткашликни олиб курайлик, кандай холатда сурат (фото) бадиий даражага кутарилади? Бунда техник акс билан санъат асарини кандай ажрата олиш мумкин? Суратни яратаетган одамнинг акс эттираетган объектга булган шахсий муносабати махсус масофа, услуби, мавзу назарияси, нур-соя мутаносиблиги оркали ифода этилсагина уша сурат санъат асари була олади.
Эстетика назариясида бадиий образ яратишнинг ички (субъектив) томони «санъаткор ижодий яккахонлиги еки яккашлиги» (индивидуаллиги) деган тушунча билан изохланади. Ижодда яккахонлик (яккашлик) мураккаб ва куп киррали булиб, у вокеа- ходисаларни танлашда, уни бахолашда, аник булак ва кисмларини ажратишда тур ва услуб майлида, биринчи навбатда, санъаткорнинг вокелик хакидаги тасаввурларида намоен булади. Ижод усули, ранго- ранглик хусусияти, мавзу танлаши каби колган барча томонлари санъаткор дунекарашини ифодалашга буйсундирилган булади.
Бадиий образ ички ва ташки томонларининг богликдиги сахна санъатида узига хос куринишларда намоен булади. Ижодкор яккашлиги бу ерда алохида образлар талкинида, асарнинг услуб тизимида ва хатто санъат тури ечимларида узига хос ифодаланади. Масалан, фал-сафа фанлари доктори, профессор Эркин Умаров “Эстетика” китобида тугри таъкидлаб утганидек, узбек сахна санъатининг атокли намоен- даларидан булмиш Маннон Уйгур, Етим Бобожон, Тошхужа Хужаев, Олим Хужаев, Раззок Хамроев, Хамза Умаров, Баходир Йулдошев ка-би ижодкорлар сахналаштирган «Алишер Навоий», «Жалолиддин Мангуберди», «Отелло», «Гамлет», «Хирол Лир», «Мирзо Улугбек», «Тошболта ошик» асарларида муаллифлар услуби ва жанрини саклаш билан бирга барча сахналаштирувчи режиссерлар хар бирининг иродаси, услуб ва тур майли, санъаткор шахси хусусиятлари акс эттирилган.
Сахна асарларида бадиий образ актер ижроси оркали намоен булади, актер яратган образ драматургни илхомлантирган хаетий ходиса ифодаси булиши билан бирга актер ижодий меваси хамдир.
Санъатда хис-туйгу мухим восита сифатида изохланади. Санъат инсониятнинг эзгулик томон харакати учун зарур булган узаро мулокотлари воситаси булиб, уларни муайян хис-туйгулар билан боглайди. Лекин санъат одамларнинг хис-туйгуларини, тафаккурларини мавхум тарзда эмас, балки жонли бадиий киефаларда акс эттиради. Аслида инсон хис-туйгуларсиз хает мохиятига, хусусан, санъат туб мазмунига шу вактга кадар етиб булмаган ва бундан кейин хам етиб булмайди.
Санъатда хис-туйгулар фандагига нисбатан узгача сифатга эга булади. Фан-техникада, илмий изланишларни йуналтириб туришда хис- туйгулар катта ахамият касб этса-да, тадкикот натижаларида бевосита кузга ташланмайди. Санъат эса узига хос хис-туйгулар, кечинмалар хазинасидир.
Санъатда хис-туйгулар бадиий киефа яратилишининг шарт- шароитларини, унинг моддий заминини ташкил килади. Бадиий хис- туйгулар оддий, кундалик турмуш хис-туйгуларидан хам, илмий хис- туйгулардан хам фаркланади. Бадиий хис-туйгулар умумлаштириш хосиласи булиб, уларда бир киши еки бир гурух одам тажрибаси эмас, балки одам авлодлари орттирган ижтимоий-тарихий тажриба жамланган. Рухшунос олимлар фикрига кура, турмушдаги оддий хис- туйгулар санъат оркали ижтимоийлашади ва окил хис-туйгулар сифатида карор топади.
Санъатда вокелик - жузъий ва умумий томонлар бирлигида акс эттирилади. Бу эса уз навбатида бадиий образларни хает ходисалари боглаб туради, мазкур жараен санъатни фалсафа билан якинлашти-ради.
Бирор ижтимоий фикрни бадиий образ оркали лунда ифода этиш кобилияти бадиий истеъдоднинг таркибий кисмидир. Лунда ифода этиш бадиий дид, санъаткор шахси, асар турининг услубий йуналиши билан боглик.
Санъатда хает нусхаларини тасвирлаш, яъни уларни туркумлаш якка холдаги бадиий образ яратиш жараени билан бирга кечади.
Санъатда бадиий киефа мазмун ва шакл тушунчалари оркали еркинрок англашилади. Санъат мазмуни ва шакли масаласи эстетик назарияда мухим урин тутади. Санъатда мазмун ва шакл асарни бадиий идрок этиш хусусиятлари, махорат масалалари каби бадиий маданият назарияси хамда амалиетнинг узак масалалари билан чамбарчас богланиб кетгандир.
Санъатда мазмун ва шакл бир-бирини изохлайди. Шакл муайян бир мазмунни ифодаласа, мазмун хам муайян шаклда намоен булади. Хар бир нарсанинг узгариши, аввало, мазмун узгаришидан бошланади. Мазмунга буйсунадиган шакл бирлигида мазмун етакчилик килади. Мазмунга буйсунадиган шакл хам нисбий мустакилликка эгадир.
Санъат мавзуи муайян асар мазмунига манба булиб хизмат килади. Санъат мазмуни еки бадиий мазмун мавзудан фаркли равишда бутун вокеликни эмас, балки акс эттирилган вокеликни англатади.
Эстетика назариясида бадиий асар мазмуни бир канча тушунчалар оркали ифодаланиб, улар орасида мавзу ва гоя тушунчалари алохида ахамият касб этади.
Мавзу - куп маъноли тушунчадир. Вокеа-ходисалар мажмуи, иктисодий, ахлокий, фалсафий, рухий муаммолар мавзу атамаси билан изохланади. Мавзу тушунчаси, аввало вокеа-ходисалар доирасини белгилаш максадида кулланилади. Баъзан мавзу тушунчаси турли муаллифлар ижодига хос булган мазмуний умумийликни курсатиб туради.
Мавзу тушунчаси куп холларда санъат асарида акс эттирилган хаетий ходисалар доирасини белгилаш учун ишлатилади. Муайян асар мавзуи вокеа-ходисалар доирасидан танлаб олиб, уларни мушохада этиб, бахолаб булинганидан кейин вужудга келади. Шубхасиз, мавзу табиатидан асар киймати хам келиб чикади.
Санъатнинг купгина турларида мавзу сюжет оркали намоен булади. Сюжет асарда тасвирланган вокеа-ходисаларнинг кетма-кет баен килинишидир. Мавзу ва сюжет бир-бирини такозо этади. Сюжет хам мазмунга, хам шаклга алокадор холда намоен булади.
Роя тушунчаси асарнинг ижтимоий мазмунини англатади. Ба-диий гоя мавзу билан бир бутун холда намоен булади. Боя ва мазмун бирлиги муайян асар тизимида яккол куринади.
Буюк санъаткорлар уз асарлари гоясини санъат воситалари оркали ифодалаш истеъдодига хам эга буладилар. Бадиий асарнинг гоявий мазмуни - санъаткорнинг вокеликка муносабати асосида унинг орзулари нуктаи назаридан яратган хает хакикатидир. Асарда тасвир- ланган вокеа-ходисалар канчалик сермазмун, бой, еркин, куп киррали булса, унинг гоявий мазмуни шунчалик ишонарли ва жозибали була-ди. Бадиий асар гояси хамма вакт яхлит хулоса булиб, уни укувчи, то- мошабин, тингловчи тайер холда эмас, балки асарни идрок этиш жа- раенида уз фахм-фаросати билан узлаштиради. Санъатнинг барча тур- лари бадиий шаклга эга булиб, у прок асар тузилиши (композиция) билан боглик. Асар тузилиши (композиция) - бу асарнинг ички тузи- лиши, таркиби, яъни мазмуннинг яхлит ифодаси, унинг кисмлари (сюжети) мутаносиблигини англатади.
Санъат асари бирор шаклда ифодалансагина узининг асл кийма- тига эга булади, натижада шакл мазмунни уюштирадиган усул булиб хизмат килади.
Санъатда шакл билан мазмун шу кадар мустахкам бирликни ташкил этадики, уларни факат назарий тахлил жараенидагина алохида- алохида мушохада этиш мумкин. Мазмун билан шаклнинг кушилиб кетганлиги унинг ички булагида яккол намоен булади. У бадиий режа таркибидаек мазмун билан бирга вужудга келиб, мазмунни ташки шакл билан боглаб туради, унинг иштирокисиз санъат асари вокелик омили ва эстетик идрок мавзуи була олмайди.
Бадиий тузилиш махорати бадиий махоратнинг таркибий булагидир. У биринчи навбатда санъаткор яратган хает манзарасига яна нимани кушиши хакида эмас, балки ундан яна нимани чикариб ташлаши лозимлигини англатади.
Санъат тили мухим жихатлари билан огзаки баен тилидан фарк килади. Хатто бадиий тилни сунъий тил деб хам юритадилар, чунки у бадиий мазмунни ифодалаши оркали одамлар акли ва сезгисида таъсир утказиш учун «сунъий» шаклланган булади.
Санъатда идрок этиш мазмуни адабиет, театр, кино, тасвирий санъат асарининг томошабин еки укувчи онгида акс этишидир.
Санъатни идрок этиш инсонга хамма вакт узини яхши билиб олиш имкониятини тугдиради. Санъат асаридан эстетик коникиш укувчини санъатнинг янги-янги кирраларини кашф этишга жалб килади.
Санъатнинг айрим турларга булиниб кетганлиги узок давом эт-ган тарихий тараккиет хосиласи булиб, кадимда бадиий фаолият сохаларига - турларга булинмаган эди. Кейинчалик санъатнинг бир неча турлари карор топди.
Санъат турлари санъатга хос булган умумий белгиларга эга булган холда уларнинг хлр бири'. абабиёш, меъморчилик, Мусика, 1тс^С"^и^рг1й санъат ва х.к.лар узига хос мухим куринишда намоен булади. Санъат турларида хусусийнинг умумийга нисбатини курамиз. Эстетик тафаккурнинг тур хосил килиш манбалари икки йуналишда вужудга келган. Манбанинг биринчи йуналиши - вокеликнинг мураккаблиги, куп киефалиги, хар томонламалигидир. Масалан, санъат у еки бу ту-рининг вужудга келиши унинг вокеликнинг кайси томонини акс этти-ришга каратилганлигидир. Назм ва тасвирий санъат турлари бир-бирига киесланганда, уларнинг мавзулари бошка-бошка булиб, мавзу хусусиятлари эса, тасвир воситаларидан келиб чикканлигини курамиз. Иккинчи йуналиш - инсон хис-туйгуси бойлиги, идрок этиш хусусият- лари, инсон маънавий кобилияти билан боглик.
Санъат турлари уз тасвирий-ифодавий воситалари тизимига эга. Адабиетда суз, тасвирий санъатда - ранг, еруги, чизик, нур-соя, мусикада - оханг, маком, вазн, хайкалтарошликда - хажм, улчам, меъморчиликда - мутаносиблик тизими амал килади.
Санъат турлари бир-бирининг урнини боса олмайди. Уларнинг хар бири мустакил, узича нодир, бетакрор булиб, вокеликнинг бир томонини бевосита акс эттиради, уша тури бу инсоний хис-туйгуларни ифодалашда бошка турларга нисбатан устувор урин эгаллайди ва муайян чекланганлик хусусиятига эга булади.
Санъат турлари тенг асосда харакат килиб, вокеликни акс эттиришда бир тур бошка турларга нисбатан устувор даражада намоен булади. Масалан, санъатнинг билиш вазифаси бадиий адабиетда ва у билан боглик бошка турларда алохида бурттириб куринади, мусика инсон хис-туйгу маданияти, тасвирий санъат синчков кузатиш маданияти, очик сахна ва цирк санъати эса кунгил очиш, томоша маданиятини юксалтиришга хизмат килади.
Санъат турлари бир-бирининг урнини боса олмаганидек, уларнинг ривожланишида «нотекислик» конуниятига буйсунишини хам кузатиш мумкин. Турли тарихий даврларда турли халклар хаетида уз даврининг бадиий образини белгилаб берадиган санъатнинг у еки бу тури етакчи ахамият касб этади. ^адимги Мисрда барча санъат турла-ри
ривожланган булиб, улар орасида меъморчилик, Хиндистонда мусика, Хитойда ранг-тасвир, Эрон ва Туронда халк амалий санъати,
Юнонистон ва Римда хайкалтарошлик равнак топган эди.
Санъат турлари тизимида бадиий адабиет мухим урин тутиб, у бошка турлар ривожига хам таъсир утказади. Бадиий адабиет театр ва кино санъатининг илк асосини ташки этади. Унинг мусика ва тасвирий санъатга хам таъсири сезилиб туради.
Санъат турлари узаро таъсир утказишининг энг олий шакли - бу цоришма (синтез) санъат турлари булиб, улар хилма-хил, ранго-ранг куринишларга эга.
Синтез куринишлари театр, кино, очик сахна, цирк ва ойнаи жахон каби санъат турларида яккол кузга ташланади. Санъатда коришма (синтез)га интилиш хозирги давр бадиий маданиятида санъат коришма турларининг алохида ахамият касб этишида, бадиий ижод турлари узаро таъсирининг кучайишида, бир санъат тури тасвирий-ифодавий воситаларидан бошка санъат тури тобора кенг фойдаланаетганлигида ва, нихоят, санъаткор вокеликни кенг камровли мушохада килишида намоен булаетир.
Санъат турларида кулланадиган ижод техникаси еки санъат техникаси хам жиддий ахамиятга эгадир. Санъат техникаси санъаткор ижод дастурида танланган санъат турининг тасвирий-ифодавий воситаларини пухта узлаштирганида намоен булади.
Санъат турлари юксак ифодалилик конунига буйсунадилар. Санъаткор хилма-хил моддий воситалардан уз бадиий режасини энг катта куч ва тулаконли ифодалаш имконини берадиганларини танлаб олади.
Санъатни хозир фазоли, вактли, фазоли-вактли куринишларига булиб урганиш таомилга кирган. Фазоли куринишга тасвирий санъат, хайкалтарошлик, чизикди расм, амалий санъат ва меъморчилик, вацт-ли куринишга бадиий адабиет, мусика, фазоли-вацтли куринишга эса театр, кино, ойнаи жахон киради.
Санъат турларининг бундай куринишларга булиш асосини, биринчидан, бадиий асар услуби ва шакли, иккинчидан, у еки бу санъат туридаги вокелик ходисаларининг фазоли еки вактли тавсифларини купрок акс эттириш кобилияти ташкил этади. Мазкур икки асос уртасида алокадорлик ва богликлик мавжуд.
Санъат ходисаларнинг аник-туйгули киефасини акс эттириши еки акс эттирмаслигига караб тасвирли ва тасвирли булмаган куринишларига хам эгадир. Тасвирий санъат ва хайкалтарошликда хает манзаралари вокеликнинг хис-туйгули киефасини яратиш оркали намоен булса, адабиет ва мусикада хает манзаралари фикрлар ва туйгулар окимини умумлаштириш асосида акс эттирилади.
Санъат турлари идрок этилиш жихатидан хам хар хил куринишларга булинади, улар к билан куриладиган асарлар булиб, томошали санъат турлари деб аталади (хайкалтарошлик, меъморчилик). Театр санъати эса хам томошали, хам эшитиладиган санъат туридир.
Санъат ижтимоий хаетнинг мустахил сохаси булиши билан бирга инсон фаолиятининг бадиий булмаган сохалари билан хам чамбарчас боглих. Санъат турлари хусусий-бадиий бурч-вазифалар билан бирга, фойдали-амалий бурч-вазифаларни хам бажарадилар.
Хозирги давр бадиий маданиятида санъат ва бошха сохалар уртасидаги чегаралар тобора емирилиб бормохда. Улар уртасида самарали хамкорлик жараенлари шаклланмохда. Айнихса, бу хамкорлик санъат ва фан-техника алохаларида яххол куринади.
Таянч тушунчалар:
Санъат ижтимоий онг шакли, ворисийлик, бадиий образ, бадиий образнинг объектив томони, субъектив томони, мазмун ва шакл, мавзу, сюжет, гоя, композиция, санъат тили, адабиет, меъморчилик, мусиха, тасвирий санъат, хайкалтарошлик.
ЭТИКА ФАНИДАН ТЕСТ САВОЛЛАРИ

  1. ^адимги Юнонистонда этика фанига асос солган мутафаккир ким?

  1. Аристотель

  2. Диоген

  3. Сократ

Д. Платон

  1. Этика фанининг предметини аниклаб беринг.

  1. Этика - ахлокнинг келиб чикиши, унинг табиати ва ривожланиш конунларини урганувчи фан

  2. Этика - ахлок-одоб туьрисидаги таълимотдир

  3. Этика - жамиятнинг ахлокий муносабатларини урганувчи фан

Д. Этика - ахлокий кадриятлар тизимини яратувчи фандир.

  1. Этиканинг асосий функцияларини курсатиб беринг.

  1. бошкариш, тартибга солиш, назорат килиш, тарбиялаш,

  2. дунекараш, методологик, аксеологик, прексеологик, футурологик,

  3. билиш, бахолаш, формаллаштириш, моделлаштириш,

Д. А+В+С

  1. Этика фани кандай кадриятлар тизимига асосланади?

  1. Диний ва миллий,

  2. Миллий ва исломий,

  3. Иркий ва табакавий,

Д. Миллий ва умуминсоний.

  1. Этика фанининг олий максади нима?

  1. ижтимоий муносабатларни тартибга солиш,

  2. жамиятда буюк шахсларни етилиб чикишига кумаклашиш,

  3. инсонларни ахлокий жихатдан тарбиялаш,

Д. ижтимоий прогресс ва адолатли жамият учун хизмат килувчи комил инсонларни тарбиялаш.

  1. Этика ва юриспруденция фанларини ботловчи тушунчаларни аникданг.

  1. адолатпарварлик, инсонпарварлик, конунни устуворлиги, ватанпарварлик,

  2. яхшилик, бурч, виждон, кадр-киммат,

  3. ахлокий маданият, ахлокий онг, ахлокий муносабатлар, ахлокий амалиет,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий гедонизм нима?

  1. хаетдан хузурланиш, рохатланиш,

  2. хаетдан изтироб чекиш,

  3. ахлок конун ва коидалари асосида яшаш,

Д. хаетдан куркиб ва вахима асосида яшаш.

  1. Ахлокий эвдемонизм нима?

  1. бахтли хает кечириш,

  2. бахтли ва тукин-сочин яшаш,

  3. инсон эхтиежларини тулик кондириш,

Д. А+В+С.

  1. Гегель этикасининг асосий тушунчасини аникланг.

  1. виждон,

  2. бурч,

  3. виждон эркинлиги,

Д. ирода эркинлиги.

  1. И.Кант этикасининг таянч тушунчаларини аникланг.

  1. бурч ва виждон,

  2. бурч ва ирода эркинлиги,

  3. бурч ва адолат,

Д. бурч ва ахлокий императивлар.

  1. Конфуций этикасининг асосий тамойилларини аникланг.

А. гуманизм, меъер, хамкорлик,

  1. яхшилик, еши улугларга хурмат ва иззат, инсонпарварлик,

  2. анъаналарга сажда килиш, конунни устуворлиги,

Д. А+В+С

  1. Ахлокий маданият тушунчасини аникланг.

  1. бу - тарихан шаклланган ахлокий кадриятлар системаси,

  2. бу - шахснинг ахлокий жихатдан етуклиги,

  3. бу - ахлок-одобли инсон,

Д. А+В+С.

  1. Янги давр этикасида ахлокий императивлар ким томонидан яратилган?

  1. И.Кант,

  2. Ф.Бекон,

  3. Р.Декарт,

Д. Фейербах.

  1. Ахлокий онг тушунчасини аникланг.

  1. бу - муайян жамиятда карор топган ахлок трисидаги гоялар, карашлар, тасаввурлар, назариялар ва кадриятлар системасидир,

  2. бу - ахлок трисидаги англаб олинган тушунчалар, нормалар, принциплар, конун-коидалар,

  3. бу - ахлокий муносабатларнинг инсон онгидаги инъикосидир, Д. А+В+С.

  1. Ахлокий онг структураси кайси элементлардан ташкил топган?

  1. урф-одатлар, хис-туйгулар, сифатлар, ишонч-эътикод,

кадриятлар, идеаллар,

  1. нормалар, принциплар, кадриятлар, бахолар ва конунлар,

  2. билиш, хулк-атвор коидалари, ахлокий хатти-харакатлар, Д. А+В+С.

  1. Ахлокий онг функцияларини курсатиб беринг.

А. бошкариш, тартибга солиш, назорат килиш, билиш, бахолаш, кадр-кимматни аниклаш,

  1. дунёкараш, методологик, аксеологик, футурологи,

  2. ижобий ва прогрессив гоялар, карашлар, тасаввурлар ва кадриятларни шаклланлириш,

Д. А+В+С.

  1. Этика фанида яхшилик тушунчаси кандай таърифланади?

  1. яхшилик бу - инсонларга фойда келтириш,

  2. яхшилик бу - жамиятга хизмат килиш,

  3. яхшилик бу - ахлок конун-коидалари ва идеалларига мос келган холда ижтимоий прогрессга тускинлик килмайдиган хатти-харакатлар мажмуасидир,

Д. А+В+С.

  1. Этика фанидаги адолат тушунчасини аникланг.

  1. адолат бу - тенглилик ва хакконийликнинг мезонидир,

  2. адолат бу - тенглилик ва хакконийликнинг зарурий улчовидир,

  3. адолат бу - муайян системада кабул килинган ахлокий бурч ва мажбуриятларига мос хатти-харакатлар мажмуаси,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий бурч деганда нимани тушунасиз?

  1. бу - инсоннинг мажбуриятлари,

  2. бу - инсоннинг вазифалари,

  3. бу - инсоннинг максадлари,

Д. бу - шахснинг жамиятга ёки кишиларга булган ахлокий мажбуриятлари.

  1. Этикада «виждон» категорияси кандай таърифланади?

  1. виждон бу - инсон уз хулк-атворини тугри деб билиш,

  2. виждон бу - инсон ички маънавий дунёсини назорат килиш,

  3. виждон бу - уз-узини англаш ва бахолаш,

Д. виждон бу - уз хулкини муайян ахлокий нормалар нуктаи назаридан туриб бахолаш, назорат ва тахлил килишдир.

  1. Ахлокий эркинлик деганда нимани тушунасиз?

А. бу - хохлаган ахлокий хатти-харакатларни амалга ошириш,

  1. бу - хулк-атвор конун-коидаларини ихтиерий бажариш,

  2. бу - ахлок нормаларига риоя килмаслик,

Д. бу - англаб олинган ахлок конун-коидаларини амалиетда тугри тадбик этиш.

  1. Ахлокий юксалиш деганда нимани тушунасиз?

  1. ахлок трисидаги гоя ва карашларни ривожланиши,

  2. ахлокий назария ва амалиетнинг мос келиши,

  3. ахлокка нисбатан эхтиежларни усиб бориши,

Д. ахлокий идеалларга мос келган инсон хулк-атворини ривожланиши,
Е. жамиятни ахлокий маданиятида сифат узгариши.

  1. Ахлокий онг даражаларини курсатиб беринг.

  1. эмпирик ва назарий,

  2. хиссий ва мантикий,

  3. эмоционал ва рационал,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий тарбия деганда нимани тушунасиз?

  1. бу - ахлок конун ва коидаларини инсон онгига сингдириш,

  2. бу - инсонни ахлок нормаларига риоя килган холда яшашга даъват этиш,

  3. бу - инсонни шахс сифатида шаклланишига ердам бериш

Д. бу - инсонни юксак ахлокий маданият сохибига айлантириш.

  1. «Комил инсон» гояси кимники?

  1. Форобий,

  2. А.Навоий,

  3. Ю.Хамадоний,

Д. А.Беруний.

  1. А.Навоий этикасининг таянч тушунчасини аникланг.

  1. адолат,

  2. бурч,

  3. яхшилик,

Д. виждон.

  1. Ибн Сино этикасининг характерли белгиси нима?

  1. гедонизм,

  2. эвдемонизм,

  3. утилитаризм,

Д. теологик.

  1. Л.Фейербах этикасининг асосий гояси нима?

  1. севги-мухаббат,

  2. бахт-саодат,

  3. бурч,

Д. А+В+С.

  1. Форобий этикасининг характерли белгисини аникданг.

  1. эвдемонизм,

  2. гедонизм,

  3. утилитаризм,

Д. интуитивизм.

  1. Умуминсоний ахлокий принципларга нималар киради?

  1. инсонпарварлик, адолатпарварлик, конунни устуворлиги, жамоатчилик, ватанпарварлик,

  2. эзгулик, севги-мухаббат, виждонлик, самимият,

  3. яхшилик, бурч, адолат, виждон,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий амалиет нима?

  1. бу - ахлокий онг ходисалари, мотивлари, ниятлар, дунекараш кадриятлар ва идеалларни инсон фаолиятида амалга ошиши,

  2. бу - онгни ахлокий муносабатларда реаллашуви,

  3. бу - ахлокий онгни максадга мувофик предметли хиссий фаолиятга йналтирилганлиги

Д. А+В+С.

  1. Хулкнинг биринчи ва асосий элементи нима?

  1. хатти-харакат,

  2. мотив,

  3. хис-туйгулар,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий муносабатлар уз мазмунига кура кандай функцияларни бажаради?

  1. бошкарувчи,

  2. куриклов,

  3. назарий,

Д. тартибга солувчи,
Е. хаммаси тугри.

  1. Ахлокий амалиет таркибини аникланг.

  1. максад, восита, натижа,

  2. манфаат, максад, хатти-харакат,

  3. эхтиеж, хулк-атвор, максад,

Д. А+В+С.

  1. Ахлокий релятивизм нима?

  1. Ахлокий конун ва коидаларнинг нисбийлиги

  2. Ахлокий конун ва коидаларнинг уткинчилиги

  3. Ахлокий конун ва коидаларни муайян жаиятда амал килиши

Д. А+В+С

  1. Марказий Осиеда тасаввуф этикасининг асосчиси ким?

  1. Яссавий

  2. ^убро

  3. Хамадоний

Д. А+В+С

  1. Ахлокий онгни назарий даражасидаги элементларни аникланг

  1. Фан, ахлокий мафкура

  2. гоялар, карашлар, нормалар

  3. ^онунлар, нормалар, принциплар, идеаллар

Д. Назарий асосланган кадриятлар тизими

  1. Хис-туйгулар ахлокий онгнинг кайси даражасига тегишли?

  1. Эмпирик

  2. Рационал

  3. Интиутив

Д. А+В+С

  1. Прагматизм этикасининг асл мохиятини курсатинг

  1. Субъектив идеологик этика

  2. Амалий фойдали ахлок

  3. Максад йулида ахлокдан восита сифатида фойдаланиш

Д. А+В+С

  1. Экзистенциализм этикасида хаетнинг мазмуни кандай ифодаланди?

  1. Ирода эркинлиги

  2. Чегаравий холатлар

  3. Ички маънавийликни мутлок эркинлиги

Д. Яшаш ва улим оралиида

  1. Маънавий камолотда яхшилик ва гузалликнинг бирлигини эътироф этган мутафаккирни курсатиб беринг.?

  1. Сократ

  2. Декарт

  3. Гегелъ

Д.Форобий

  1. Янги даврда эмпирик ахлокнинг асосчиси ким булган?

  1. Р.Бекон

  2. Д.Локк

  3. Б.Спиноза

Д.Л.Фейербах

  1. Ахлок ва хукукни бирлаштирувчи тушунчаларни курсатиб беринг?

А.Гуманизм, яхшилик,адолат,бурч

  1. ^онунни устуворлиги,ватанпарварлик

  2. Тинчликсеварлик,севги,виждон

Д.Бахт, севги,хаетни маъноси

  1. Ахлокнинг рационал йуналишининг асосчиси ким?

  1. Р.Декарт

  2. И.Кант

  3. Г.В.Гегель

ДО.Конт

  1. “Соф аклни танкид” асарини ким езган.?

  1. И.Кант

  2. Гегель

  3. Фейербах

Д.О.Кант

  1. “Ахлокий маданият”нинг функционал кадриятлар тизимини аникланг?

  1. Хаетнинг мазмуни, инсон кадри, бахт, идеаллар

  2. Яхшилик, адолат, бурч

  3. Виждон, севги, шаън

Д.Шахсий ва ижтимоий манфаатлар

  1. “Ахлокий маданият”нинг умуминсоний субстанционал кадриятлар тизимини аникланг?

  1. Инсон ва унинг хаети, жамият манфаатларининг устиворлиги

  2. Гуманизм, адолат, конун устуворлиги

  3. Ватанпарварлик, жамоатчилик, хакикат

Д.Бурч, шаън, виждон

  1. Ахлокий кадриятларга нигилистик муносабат кайси тушунча оркали ифодаланган?

  1. Аморализм

  2. Пессимизм

  3. Метафизика

Д.Негативлик

  1. Буддизм этикасининг ахлокий идеали нима?

  1. Бизни ураб турган дунега мутлако зарар етказмаслик

  2. Хамма нарсага багри кенглик

  3. Бахтга эришиш

Д.Инсонпарварлик

  1. Ахлокий рефлексия деганда нимани тушунасиз?

  1. Ахлокнинг мо^иятини англаб олиш

  2. Инсоннинг ахлокий муносабатларга мослашуви

  3. Инсоннинг ахлок асосида ижтимоийлашуви

Д.Инсоннинг ахлокий маданияти
ЭСТЕТИКА ФАНИДАН ТЕСТ САВОЛЛАР

  1. Эстетика фани предмети

  1. Гузаллик фалсафаси

  2. Нафосат олами

  3. Санъат конуниятларини урганади

Д. Инсоннинг вокеликка эстетик муносабати ва санъатнинг умумий конуниятларини урганади

  1. Эстетика фани асосчиси ким?

  1. А.Баумгартен

  2. Аристотель

  3. Хеч бир олимни эстетика асосчиси деб булмайди

Д. Гегель

  1. Эстетик хис-туйту нима?

  1. Гузаллик туйьуси

  2. Маънавий коникиш туйьуси

  3. Гузаллик ва хунукликни, улуьворлик ва пасткашликни, фо- жиавийлик ва кулгилиликни идрок этиш ва бахолаш кобилияти

Д. Мехнат, санъат, ахлокий муносабатларда гузалликни такозо этади

  1. Эстетика фани куйидаги фанлар билан алокадорликда ривожланади

  1. Социология, этика, психология

  2. Диншунослик, маданиятшунослик, мантик

  3. Санъатшунослик, фалсафа

Д. А ва С

  1. Эстетика фани жамият хаетида куйидаги вазифаларни бажаради

  1. Тасвирий, норматив, ижодий

  2. Методологик, эвристик, амалий

  3. Билиш, тарбиявий, дунекараш

Д. А ва С

  1. Эстетик муносабат бу - ...

  1. Субъект билан объект уртасидаги алока

  2. Эстетик бахолаш

  3. Гузалликни идрок этиш жараенида содир буладиган узаро харакатлар

Д. Эстетик кадриятларни яратиш

  1. Эстетик онг нима?

  1. Бадиий онг

  2. Санъат

  3. Эстетик орзу-хаеллар

Д. Тутри жавоб йук

  1. Эстетик онгнинг таркибий кисмлари

  1. Эстетик хис-туйтулар, дид, бахолаш, эстетик орзу, караш ва назариялар

  2. Эстетик эхтиеж, эстетик фаолият, эстетик дид, дизайн

  3. Санъат, эстетик орзу, эстетик таълимотлар, дизайн

Д. Барча жавоблар тутри

  1. Эстетик фаолиятга таъриф беринг

  1. Эстетик онгнинг амалга оширилиши ва

моддийлаштирилишидир

  1. Гузаллик яратиш йулидаги фаолият

  2. Моддий кадриятлар яратиш

Д. Маънавий кадриятларни яратиш

  1. Дизайн нима?

  1. Санъат тури

  2. Ишлаб чикариш тури

  3. Ижтимоий онг шакли

Д. Бадиий-техник, илмий фаолият тури

  1. Эстетик хис-туйтулар

А. Шодлик, хайратланиш, ажабланиш

  1. Завк-шавк, нафрат, фожиа, кулги

  2. Гузаллик, улуьворлик

Д. Орзу, дид, бако
Е. А ва В

  1. «Дид - бу якка одамга хос булган туьма кобилиятдир» деган фикрнинг муаллифи ким?

  1. Кант

  2. Аристотель

  3. Э.Умаров

Д. Леонардо да Винчи

  1. Эстетик онг асосини нима ташкил килади?

  1. Эстетик орзу

  2. Эстетик дид ва бако

  3. Эстетик кис-туйьулар

Д. А ва В

  1. Эстетика категориялари

  1. Нафосат, санъат, орзу

  2. Гузаллик, хунуклик

  3. Фожиалилик, кулгилилик, улуьворлик

Д. А ва С
Е. В ва С

  1. Гузаллик бу - ...

  1. Ички ва ташки гузаллик

  2. Комиллик

  3. Санъат кодисаси

Д. Туьри жавоб йук

  1. Гузалликнинг манбаи

  1. Санъат

  2. Ижтимоий кает

  3. Вокелик

Д. Туьри жавоб йук

  1. «Гузаллик кимматли хакикат билан якунланиб, юз чанд-он гузаллик кашф этади» деган фикри кимга тегишли?

  1. Шекспир

  2. Леонардо да Винчи

  3. Навоий

Д. Аристотель

  1. Фожиалилик ва кулгилилик категориялари ердамида нима ифодаланади?

  1. Ижтимоий хает ходисалари

  2. Табиат вокеа-ходисалари

  3. Хает зиддиятлари ва тукнашувлари

Д. Туьри жавоб йук

  1. Кулгилилик нима?

  1. Санъат мавзуси

  2. Санъат ходисаси

  3. Эстетика категоряиси

Д. А ва С

  1. Энг биринчи эстетик караш ва ьоялар каерда вужудга келган?

  1. ^адимги Юнонистонда

  2. ^адимги Хитой ва Хиндистонда

  3. Хадимги Шарк мамлакатларида

Д. Туьри жавоб йук

  1. Гузалликни томонлар мутаносиблиги, симметрияда деб хисоблаган ким?

  1. Гераклит

  2. Демокрит

  3. Аристотель

Д. Афлотун

  1. Европа Уйьониш даври эстетикасининг мухим хусу-сияти нима?

  1. Инсонпарварлик рухи

  2. Бадиий амалиет билан богликлиги

  3. Табиий-илмий асосга эга эканлиги

Д. А ва В
Е. Три жавоб йук

  1. Классицизм эстетикаси асосчиси ким?

  1. Буало

  2. Гегель

  3. Леонардо да Винчи

Д. Шекспир

  1. Абу Наср Форобийнинг эстетик карашлари баен этил-ган асари

  1. «Фозил одамлар шахри»

  2. «Бахт-саодатга эришув хакида»

  3. «Давлат хакида»

Д. «Сиесат хакида»

  1. Форобий кайси санъат тури хакида куйидаги фикрни билдиради: «бу илм тананинг саломатлиги учун хам фойдалидир»?

  1. Мусика

  2. Назм

  3. Тасвирий санъат

Д. Ракс

  1. Абу Райхон Беруний гузалликни кандай таърифлайди?

  1. Санъат ходисаси

  2. Табиат ва инсонга хос булган камолот сифати

  3. Томонлар мутаносиблиги

Д. Тугри жавоб йук

  1. Абу Али Ибн Сино кайси санъат турига юкори бахо беради?

  1. Назм

  2. Тасвирий санъат

  3. Мусика

Д. Ракс

  1. Санъат нима?

  1. Ижтимоий онг шакли

  2. Вокеликни бадиий образлар воситасида инъикос эттириш шакли

  3. Мехнат тури

Д. Барча жавоблар тугри

  1. Тасвирий санъатнинг натюрморт тури нимани акс эт-тиради?

  1. Инсон киефасини

  2. Табиат манзарасини

  3. Жонсиз нарсалар - мевалар, гуллар, ичимликлар, таомлар ва х.к.

Д. Тугри жавоб йук

  1. «Эстетика» сузининг лугавий маъноси

  1. Гузаллик

  2. Сезиш, хис этиш

  3. Билиш

Д. Тугри жавоб йук

  1. Эстетик объект нима?

  1. Атрофимизни ураб турган дуне

  2. Биз кураетган реаллик

  3. Инсоннинг бевосита идрок этиш объектига айланган вокелик- нинг хилма-хил куринишлари

Д. Тугри жавоб йук

  1. Эстетик субъект нима?

  1. Хар кандай инсон

  2. Санъаткор

  3. Эстетик идрок килиш ва бахолаш кобилиятига эга булган ин- сон ва ижтимоий гурух

Д. Шахс

  1. Эстетик муносабат асосини нима ташкил этади?

А. Эстетик дид

  1. Эстетик орзу

  2. Хиссиетлар Д. Эстетик бахо

  1. Эстетик назария бу - ...

  1. Маънавий-рухий вокеа-ходисалар мажмуи

  2. Мураккаб рухий холат

  3. Эстетик объектни бутунлайига камраб оладиган тамойиллар, карашлар, тушунчалар, билимлар тизимидир

Д. Тутри жавоб йук

  1. Санъатнинг бош мавзуси

  1. Гузаллик

  2. Ахлок

  3. Инсон

Д. А ва В

  1. Санъатнинг вокеликни инъикос эттириш воситаси

  1. Бадиий образ

  2. Буеклар

  3. Оханглар

Д. А ва С

  1. Бадиий образ нима?

  1. Вокеликни акс эттириш ва санъаткор фикрлари ва хис-туйту- ларини акс эттиришнинг санъатга хос булган шакли

  2. Инсонлар

  3. Буеклар

Д. Оханглар

  1. Бадиий хакикат нима?

  1. Хает хакикати

  2. Санъат асарларида хаетнинг тасвирланиши

  3. Санъат воситалари ердамида кайта яратилган хает хакикати-дир

Д. Тутри жавоб йук

  1. Санъат асарининг сюжети нима?

  1. Асарнинг тузилиши

  2. Санъат асарининг тили

  3. Асарда тасвирланган ходисаларнинг кетма-кет баен килини- шидир

  1. Санъат асарининг гояси нимани англатади?

  1. Асарнинг ижтимоий мазмунини

  2. Асарнинг мавзусини

  3. Асарнинг шаклини

Д. Три жавоб йук

  1. Бадиий адабиетнинг асосий моддий куроли, тасвирий- ифодавий воситаси

  1. Тил

  2. Оханг

  3. Шеър

Д. Суз

  1. Бадиий адабиет кандай санъат тури

  1. Фазоли санъат тури

  2. Вактли санъат тури

  3. Фазо-вактли санъат тури

Д. Тугри жавоб йук

  1. Бадиий адабиет турлари

  1. Ёзма ва огзаки

  2. Лирик, этик ва драматик

  3. Комедия, сатира, драма

Д. Театр, аския, лоф

  1. Роман, кисса, хикоя бу - ...

  1. Санъат жанри

  2. Санъат тури

  3. Санъат йуналиши

Д. Тугри жавоб йук

  1. Драма кайси санъат турига киради?

  1. Театр

  2. Кино

  3. Бадиий адабиёт

Д. Мусика

  1. Тасвирий санъат тизими

  1. Натюрморт, портрет, пезаж

  2. Рассомлик, кайкалтарошлик, графика

  3. Архитектура, рассомлик

Д. Графика, портрет, пейзаж

  1. Ракс санъати кайси санъат турига мансуб?

  1. Ифодали санъат тури

  2. Вактли санъат тури

  3. Амалий санъат тури

Д. Три жавоб йук

  1. Мусика санъати воситалари

  1. Товуш

  2. Оканг

  3. Ритм

Д. А ва В

  1. Амалий санъат турлари

  1. Маъморчилик, кайкалтарошлик

  2. Зардузлик, заргарлик, кулолчилик

  3. Наккошлик, ёгоч уймакорлиги

Д. А ва В
Е. В ва С

  1. Телевидение бу - ...

  1. Санъат тури

  2. Матбуот воситаси

  3. Санъатнинг узига хос синтетик куриниши

Д. Тугри жавоб йук.

  1. АДАБИЕТЛАР

    1. Рахбарий адабиётлар.

  1. Узбекистон Республикасининг Конституции. Т., 2003 йил.

  2. Каримов И.А «Истиклол ва маънавият». -Т.: «Узбекистон» нашриети, 1995 йил.

  3. Каримов И.А. «Узбекистан: миллий истиклол, иктисод, сиесат, мафкура», 1-жилд, Тошкент, «Узбекистон» нашриети, 1996 йил.

  4. Каримов И.А. «Ватан саждагох каби мукаддасдир». 3-жилд, Тошкент, «Узбекистон» нашриети, 1996 йил.

  5. Каримов И.А. «Узбекистон XXI аср бусаьасида: хавфсизликка тахдид, баркарорлик шартлари ва тараккиети кафолатлари». Ташкент, «Узбекистон» нашриети, 1997 йил.

  6. Каримов И.А. «Маънавий юксалиш йулида». Тошкент, «Узбекистон» нашриети, 1998 йил.

  7. Каримов И.А. “Узбекистон XXI асрга интилмокда”. Ташкент, “Узбекистон” нашриети, 1999 йил.

  8. Каримов И.А. “Оллох калбимизда, юрагимизда”. Тошкент, “Узбекистон” нашриети, 1999 йил.

  9. Каримов И.А. “Баркамол авлод орзуси”. Тошкент, Шарк нашриети, 1999 йил.

  10. Каримов И.А. “Миллий истиклол мафкураси - халк эътикоди ва буюк келажакка ишончдир”: “Фидокор” газетаси мухбири саволларига жавоблар. Тошкент, “Узбекистон” нашриети, 2000 йил.

  11. Каримов И.А. “Адолат - конун устуворлигида”, “Халк сузи” газетаси, 2001 йил 30 август.

  12. Империя даврида бизни иккинчи даражали одамлар деб

хисоблашар эди. Узбекистон Республикаси Президента
И.А..Каримовнинг “Независимая” газетаси мухбири саволлларига берган жавоблари. 2004 декабрь.

  1. Каримов И.А. Бизнинг бош максадимиз - жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислох этишдир. -Т.: “Узбекистон”, 2005.

  2. Каримов И.А. Узбек халки хеч качон хеч кимга карам булмайди. 2005 йил 25 май.

  3. Каримов И.А. Бизни танлаган йулимиздан кеч ким кайтара олмайди. 2005 йилнинг12-13 май кунлари. Андижон шахрида руй берган вокеалар муносабати билан утказилган матбуот анжуманидаги баенот ва мухбирларнинг саволларига жавоблар.

  4. Каримов И.А. Инсон, унинг хукук ва эркинликлари хамда манфаатлари - энг олий кадрият. “Халк сузи”, 2005 йил 8 декабрь.

  5. Каримов И.А. Орзу-умидларимиз амалий ифодаси. Президент Ислом Каримовнинг пойтахтда амалга оширалаетган бунедкорлик ва ободонлаштириш ишлари билан танишиш чоьидаги (шу жумладан талабалар шахарчасида талаба ешлар билан учрашувида) сухбати. “Халк сузи”, 2005 йил 29 декабрь.

  6. Каримов И.А. Президент Ислом Каримовнинг 2005 йилда мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2006 йилда иктисодий ислохотларни чукурлаштиришнинг энг мухим устувор йуналишларига башланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. “Халк сузи”, 2006 йил 11 февраль.

    1. Дарсликлар.

  1. Шер А. “Ахлокшунослик”. Т.: 2000.

  2. “Этика”. Под.ред. А.А. Гусейнова и Е.Л. Дубко. - М.: 1999

  3. Борев Ю. «Эстетика» М., 1988.

  4. Кобликов А.С. “Юридическая этика”. - М.: 2003.

  5. Кондрашов В.А., Чичина Е.А. Этика. Эстетика. Учебное пособие для ВУЗов. Ростов на Дону, 1998.

  6. Кривцун О.А. “Эстетика”. - М.: 1998.

  7. Кроче Б. “Эстетика”. - Тула.: 2000.

  8. Умаров Э. “Эстетика”. - Т.: 1995.

    1. Укув кулланмалар.

  1. Букреев В.И., Римская И.Н. “Этика права”. - М.: 1998.

  2. “Профессиональная этика сотрудников правоохранительных органов”. - М.: 1999.

  3. “Эстетик тарбия асослари”. - Т., 1998.

  4. Гильберт К.Э., Г. Кун. «История эстетики». С.Пб. - 2000.

  5. Гулыга А. “Принципы эстетики”. - М.: 1987.

  6. Зеленкова И.Л., Беляева Е.В. Этика. Учебное пособие.- Мн.:НТООО «Тетра-Системс»,1997.

  7. Миллий истиклол гояси: асосий тушунча ва тамойиллар. -Т.: “Узбекистан”, 2000 й.

  8. Носирхужаева Г. “Эстетика”. - Т.: ТДЮИ, 2005

  9. Радугин А. Этика. Курс лекций. - М.,1998

  10. Умаров Э. “Эстетика”. - Т.: 1995

    1. ,кув-услубий кулланмалар.

  1. Вохидова Д., Носирхужаева Г. “Этика” - Т., ТДЮИ - 2003.

  2. Носирхужаева Г.А. “Эстетика”. Т.: 2003

    1. WEB ресурслар.

  1. www.public.ru

  2. www.subscribe.ru

  3. http//ethics.narod.ru

  4. http//humanities.edu.ru/db/sect/144/20/298

  5. www.psy.piter.com

  6. www.countries.ru

  7. www.azps.ru

    1. ^ушимча адабиётлар:

  1. Алпомиш: узбек халки кахрамонлик достони. -Т.: Шарк, 1998

  2. Аристотель . Поэтика. -Т.: 1980.

  3. Ахлок ва одобга оид ^адис наъмуналари. Т. «Фан», 1990.

  4. Баркамол авлод орзуси. -Т.: Шарк, 1999.

  5. Гусейнов А.А. Золотое правило нравственности. М., 1982.

  6. Дробницкий О.Г. Понятие морали. М., 1974.

  7. Жумабоев Й.Ш. Урта Осие этикаси тарихи очерклари. Т. 1980.

  8. Захириддин Мухаммад Бобур. «Бобурнома». Тошкент,

«Чулпон» нашриети, 1989 йил.

  1. Иброхимов А., Султонов Х., Жураев Н. “Ватан туйьуси”. Т., 1996 йил.

  2. Имом Бухорий «Хадис», 4 жилдлик. Тошкент. ^омуслар бош тахририяти, 1992 йил.

  3. Йулдошев Ж., Хасанов С. Авестода ахлокий таълимотий карашлар. Т. 1992 й.

  4. Кайковус. ^обуснома. Т., 1986 йил.

  5. Комилов Н. Комил инсон - миллат келажаги. Т., 2001 йил.

  6. ^уръони карим. Тошкент, «Чулпон» нашриети, 1993 йил.

  7. Маънавият юлдузлари. Тошкент, Абдулла Кодирий номидаги нашриет. 1999 йил.

  8. Миллий истиклол ьояси: асосий тушунча ва тамойиллар. Т., Убекистон, 2000 йил

  9. Муминов И.М. Амир Темирнинг Урта Осие тарихида тутган урни ва роли. «Тошкент», 1993 йил.

  10. Навоий. Мажолис ун-нафоис. /Алишер Навоий. Мукаммал асарлар туплами. 20 томлик. 13 -том. -Т.: 1998 йил.

  11. Татаркевич В.О. О счастье М., 1981 йил.

  12. Узбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан. Т.: Узбекистан. 1995.

  13. Усмонов М. Одобнома. Т. 1991 йил.

  14. Форобий. Фозил одамлар шахри. Тошкент, Бофур Булом номидаги адабиет ва санъат нашриети, 1993 йил.

  15. Хайем. Наврузнома. -Т.: 1990 йил.

  16. Хайруллаев М.М. Уйониш даври ва Шарк мутафаккирлари. Т. 1971 йил.

  17. Шер А. Диний-бадиий асарнинг эстетик мохияти. “Булистон” журнали, 2001 йил, 5-сон.

  18. Шер А. Ибрат кузи. “Слом авлод учун” журнали, 1996 йил, 7-8, 9-10-сонлар.

  19. Шер А. Тасаввуф, Баззолий ва гузаллик фалсафаси. “Слом авлод учун” журнали, 2002 йил, 2-сон.

  20. Этическая мысль. М., 1988 год.


Download 197,16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish