Ontogenez va filogenez, ularning o’zaro bog’liqligi

Agar har qanday moslanish evolyutsiya natijasi hisoblansa, u holda ontogenezning har bir bosqichi ozmi-ko`pmi mustaqil evolyutsiyaga uchragan, chunki ontogenezning u yoki bu bosqichi muhitga qanchalik moslashganligiga qarab, organizmning yashab qolishi, jinsiy yetilishigacha bo`lgan davrni bosib o`tishi va nasl qoldirish imkoniyati vujudga kelgan. Organizmning nobud bo`lishi ontogenezning har bir bosqichida ro`y berish mumkinligini e’tiborga olsak, u holda bu bosqichda muhit sharoitiga bo`lgan moslanishlar saqlanib qolgan, deb aytish mumkin.

Evolyutsiya jarayonida ontogenezning bir bosqichi o`ziga xos muhit sharoitiga moslashar ekan, u holda organizmning tuzilishi o`zgaradi va bu bosqichning muvofiqlanishini ta’minlovchi belgilari ayniqsa yangilanadi. Bunday holatda ontogenezning boshqa bosqichlari o`zgarmagan taqdirda ham turli bosqichlar orasidagi farq orta boradi. Divergensiya ortgan sari bir bosqichdan boshqasiga o`tish murakkablasha boradi va natijada rivojlanishni bir yo`nalishdan ikkinchisiga buradigan oraliq metamorfozli bosqich zarurligini taqozo etadi. Shunga ko`ra, hayvonlar evolyutsiyasining ko`pgina shoxobchalarida metamorfoz vujudga kelgan. U ayniqsa hasharotlarning to`liq metamorfozli bo`lishida yorqin namoyon bo`ladi. Hasharotlarning metamorfozli bosqichida lichinka davridagi organlar erib ketib, ular o`rniga imaginal disklardan qisqa muddatda yangi organlar rivojlanadi. Bunday organlarini qayta qurish davrida organizmlarning ko`plab nobud bo`lishi tabiiydir. Shunga ko`ra, metamorfoz davri tashqi muhitning noqulay sharoitidan qalin xitin qavat yoki maxsus pilla bilan himoyalangan davrdir. Agar organizmning lichinka va imago davri bir xil ekologik sharoitda kechsa, u holda rivojlanish metamorfozsiz tuzilishniig asta-sekin tarkib topishi bilan tavsiflanadi.

Moslanishning almashinishi bilan bog`liq ontogenez bosqichlari — metamorfoz tug`ilish, sut emizuvchilarda homilaning bachadon devoriga yopishishi tanglik bosqichlari deb ataladi. Chunki bu bosqichlar sharoitning birmuncha o`zgarishi, o`limning ortishi bilan aloqador. O`limni kamaytirishning eng qulay yo`li metamorfozni tezlashtirish yoki soddalashtirishdir.