Ona tili va adabiyot fanidan


MAKTAB ADABIY TA’LIMIDA LIRIK ASARLARNING O‘RGANILISHI VA O‘ZIGA XOSIGI



Download 1,44 Mb.
bet43/208
Sana06.09.2021
Hajmi1,44 Mb.
#166569
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   208
Bog'liq
2020 metodika ona tili majmua

1.1. MAKTAB ADABIY TA’LIMIDA LIRIK ASARLARNING O‘RGANILISHI VA O‘ZIGA XOSIGI
Adabiy ta’limda lirik tur namunalariga salmoqli o‘rin ajratilgan. O‘quvchilarga singdiriladigan nazariy ma’lumotlarning katta qismi ham shu adabiy tur namunalari bilan bog‘liq. Lekin umumiy o‘rta maktablarda lirika namunalarini o‘qitish silliq kechmayotgani, bu borada ko‘p muammolar borligi sohaga daxldor shaxslarga ma’lum haqiqat.
Maktab adabiyot dasturiga nazar tashlasak, o‘rganishga tavsiya etilgan lirik asarlarni, avvalo, zamon va makon nuqtai nazaridan, ikkinchidan, she’riy tizimga mansubligi jihatidan tasniflash mumkin. Birinchi tasnifga ko‘ra lirik asarlar mumtoz adabiyot, yangi davr o‘zbek adabiyoti hamda jahon adabiyoti namunadari tarzida nomoyon bo‘ladi. Ikkinchi tasnifga ko‘ra esa aruz she’riyati, barmoqdagi she’rlar hamda sarbast namunalaridir. Adabiyot muallimi o‘qitishda lirik turning o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olishi va ular haqida tarbiyalanuvchilarga tushuncha berish bilan birga har bir she’rni o‘rganishda davomli tarzda diqqat markazida tutmog‘i lozim. Lirik turning a) vaznga solinishi; b) qofiyalanishi; s) unda ruhiy holat va kechinmalar qalamga olinishi; d) doimiy ravishda inversiyaga yo‘l berilishi kabi xususiyatlari talqin va tahlilda asos bo‘lib xizmat qiladi6.
Ta’kidlash joizki, maktab amaliyotida lirik asarlarni o‘qitishda muallimlar tomonidan qator tipik xato va kamchiliklarga yo‘l qo‘yilmoqda. Ular quyidagilar:


  1. Полат Е.С. Метод проектов: типология и структура / Лицейское и гимназическое образование. 2002.9-С.9-17

37


  1. she’rlar faqat matni bilan tanishtirilib, deyarli tahlil qilinmayotganligi; 2) ayrim o‘qituvchilar lirik asarlarni o‘rganishda ularni yodlatish bilan kifoyalanib qolayotganligi; 3) o‘quvchilarda lirik tur janrlari to‘g‘risida nazariy ma’lumotlar yuzaki o‘rganilayotganligi; 4) ifodali o‘qish malakasi shakllantirilmayotganligi. Aslida bu nuqsonlar adabiyot muallimining ilmiy-nazariy va metodik tayyorgarligidagi kamchiliklar bilan izohlanadi.

Lirik turni o‘qitishda uning o‘ziga xos bosqichlari bor, ular quyidagilar: a) she’r matni bilan tanishtirish (bunda o‘qituvchining o‘zi yoki o‘quvchilardan biri she’rni ifodali o‘qib eshittiradi); b) she’rda ifodalanayotgan fikr aniqlanadi (ya’ni shoir nima deyapti); s) she’rdagi aniqlangan fikr, ishtirok etayotgan obrazlardan kelib chiqib mavzusi belgilanadi; v) aniqlangan fikrni berishdagi shoirning mahorati tahlil qilinadi. Misol tariqasida sinflar kesimida bir-ikkitadan she’rni olish mumkin: 5-sinfdan Mirtemirning “Baliq ovi”, 6-sinfdan Hamid Olimjonning “O‘zbekiston”, 7-sinfdan Hamzaning “Dardiga darmon istamas”, 8-sinfdan Navoiyning “Kelmadi” g‘azali, 9-sinfdan Abdulla Oripov she’rlaridan birini olish mumkin.



Download 1,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish