Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

Odatda kichik hikoyalar quyidagi ketma-ketlikda yoziladi:
1. Kirish: bosh qahramonlar bilan tanishuv, voqea sodir bo‘layotgan joy, ob-havo va h.k.
2. Muammoning tug‘ilishi: asardagi voqealarni harakatga keltirgan narsa va hodisa. 
3. Voqealarning rivoji: muammoning atrofida bo‘lib o‘tgan voqealar ketma-ketligi.
4. Kulminatsiya: hikoyaning eng taʼsirli, eng muhim qismi. 
5. Yechim: hikoyaning xulosasi, voqealarning yakuni.
Hikoyaning mavzusi, g‘oyasi nima?
Uning qahramonlari qanday odamlar bo‘ladi?
Voqealar qanday muammo atrofida rivojlanadi?
Asarning xulosasi qanday bo‘ladi?
HIKOYANING QURILISHI
Manba 
uchun 
havola

---

142
“EL” VA “QO‘L”
“KABOB”NING O‘ZBEKCHASI
“El” so‘zining 
xalq, odamlar, qabilalar ittifoqi, urug‘-aymoq, tinchlik, murosa, do‘stlik, davlat, 
hokimiyat
kabi maʼnolari bor. Bu so‘zning tarixi, tub ildizi borasida ham olimlar turli fikrlarni 
bildiradilar. “Turkiy tillar etimologik lug‘ati”da “el” so‘zi “qo‘l” maʼnosidagi “il” so‘zidan kelib 
chiqqan deyiladi. Qo‘lning 
al, il, ilg, ilik
shakllari hozir ham tilimizda, shevalarimizda bor.
Sabr aylasang, murodingga yetarsan,
Nasib bo‘lsa yor ilkidan tutarsan, 
deyiladi “Tohir va Zuhra”dostonida.
Baʼzi izohlarda “el” 
ilgida hokimiyat, boshqaruv, rahbarlik bor
degan maʼnoni anglatadi, 
deb aytilgan. “Qo‘li uzun”, “ilgida tutib turadi” kabi iboralar ham qo‘lida qudrat bor maʼnosini 
ifodalab keladi. Alisher Navoiy ham “el” so‘zini “qo‘l” va “xalq” maʼnosida qo‘llagan.
Xulosa qilib aytsak, odamlar birlashgan joyda el paydo bo‘ladi. Demak, qo‘lda barmoqlar 
birlashadi, “bir musht holiga kelish” degan ibora ham birlashishni bildiradi.
Eshqobil Shukur
Kabob – go‘shtni sixga tortib, so‘ng qo‘raga terib, cho‘g‘ damida pishiriladigan taom. 
U Yaqin Sharq, Kavkaz va Markaziy Osiyoda juda mashhur. Menimcha, tandirda yoki 
qozonda tayyorlanadigan turlari keyinroq paydo bo‘lgan.
O‘zbekchaga forschadan kirib kelgan kabob so‘zining ildizlari akkadcha 
kuydirmoq
, 
yoqmoq
ma’nosidagi ‘‘
kababu’’
so‘ziga borib taqaladi. U nafaqat turkiy tillar, hatto arab, 
ingliz va rus tillariga ham o‘tgan. Albatta, talaffuz o‘zgarishlari bilan.
Xo‘sh, uning o‘zbekchasi nima? Hozir so‘zlashuv tilida biz asosan ana shu o‘zbekcha 
muqobilni ishlatamiz: shashlik. Hayron bo‘lmang, aynan shashlik. U ruscha yoki forscha 
emas, turkiycha so‘z.
Shashmaqom va shashlikdagi shash umuman boshqa-boshqadir. ‘‘Shashmaqom’’dagi 
shash
forschada olti sonini bildirsa, ‘‘shashlik’’dagi 
shash
‘‘sish’’ so‘zining o‘zgargan 
shakli. “Devonu lug‘atit turk”da 
sish, shish 
shaklida kelgan bu so‘zni bugun six shaklida 
ishlatamiz. Sishliq – sixga terib pishirilgan 
taom demakdir. Bugungi tilimizdagi 
suqmoq, 
suqilmoq
fe’llari ana shu 
sish – six
o‘zagidan 
yasalgan.
Rus tilining etimologik lug‘atlarida ham 
shashlikning asli turkiycha 
shishlik
ekani 
ta’kidlanadi. ‘‘Shashlik’’ rus tilida kabobga 
nisbatan faol ishlatiladi.
 Orif Tolib