Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

GAP BO‘LAKLARI TARTIBI USLUBIYATI
24.4-mashq. 
Hikoyani davom ettiring va sinfdoshlaringizga o‘qib bering.
Katta tanaffusga qo‘ng‘iroq chalinishi bilan bolalar “duv” etib tashqariga otilishdi. 
“Hozir hammasi maza qilib ovqatlanadi, – o‘yladi Tolib. – Dadamning maoshi cho‘zilib 
ketmaganda, menga pul berardilar. Men ham bufetdan issiqqina somsa olib yerdim”. 
Tolib beixtiyor partadoshi Sobirning kitobini varaqladi. Keyingi sahifani ochganda, 
u yerda bitta 10 000 so‘mlik pul bor ekan. Tolib pulga tikilib qoldi, keyin esa birdan tok 
urgandek sekanib o‘rnidan turib ketdi. Kirobni yopdi. Yopishga yopdi-yu, qandaydir kuch 
uni kitob tomon yetakladi...

---

87
Topshiriq. 
“Ko‘p gapirish – yomon odat” deb nomlangan komiksdagi fikrlarni izchil 
tartibda hikoya shakliga keltiring.
Mustaqil 
bajaraman

---

88
Topshiriq. 
Matn bilan tanishing. 
... Kichik qishloqda gap tez tarqaladi: emishki, baqqol tarozidan urib qolib, odamlarni 
aldayotgan ekan. Hammasi novvoyning qishloq qozisi oldiga shakar sotuvchi savdogar 
ustidan shikoyat qilib borishidan boshlandi. "Men undan pishiriq uchun har kuni yuz 
misqol (500 gramm) shakar sotib olaman. Odatimga ko‘ra, undan olgan shakarni 
ishlatishdan oldin taroziga tortdim. Ne ko‘z bilan ko‘rayki, muttaham savdogar menga 
sotgan qadoqda yuz emas, sakson misqol shakar bor ekan. Bilasiz, pishiriqning mazali 
chiqishi uchun masalliq me'yorida bo‘lishi kerak. Ammo, u har gal shuncha shakar urib 
qolsa, men xonavayron bo‘laman. Sizning oldingizga adolat istab keldim", dedi jabrdiyda 
novvoy umidvor ko‘zlarini qoziga tikkanicha. 
Ko‘p o‘tmasdan nozirlar shakar sotuvchi baqqolni topib keldilar. O‘ziga qo‘yilgan 
ayblovni eshitgan savdogar avvaliga shoshib qoldi. Bir fursat o‘tib xotirjamlik bilan gap 
boshladi: 
– Oqil qozi janoblari, o‘sha kuni odatimga ko‘ra novvoydan tushlik uchun non olib, 
do‘konga borgan edim. Aftidan, bolalar tarozini o‘ynashgan ko‘rinadi, uning yuz misqollik 
toshini hech qaerdan topa olmadim. Noiloj tarozining boshqa pallasiga novvoy yuz 
misqol deb sotadigan o‘sha nonni qo‘yib, bir necha qadoq shakar o‘lchashga majbur 
bo‘lgan edim. Ammo, bu holat faqat o‘sha kuni sodir bo‘ldi. Ehtimol, novvoy olgan shakar 
ham o‘sha kungi qadoqdandir. 
Qozi bir oz o‘yga cho‘mgach, novvoyning do‘konidan bir nechta non keltirishlarini 
buyurdi. Keltirilgan nonlar o‘lchab ko‘rilganida ularning barchasi me'yoridan ancha yengil 
ekani ma'lum bo‘ldi. Tegishli jazoni olgan novvoy qishloqdoshlari qarshisida uyatdan 
mulzam bo‘ldi. 
(Shuhrat Sattorov tarjimasi va tahriri)