Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

kitobida
yaxlit bir millatlar va xalqlar taqdiriga 

---

73
21.1-mashq. 
Matnni tushunish bo‘yicha tuzilgan quyidagi test savollarining to‘g‘ri 
javobini toping. 
aloqador bo‘lgan voqealarni: jamiyat ma’naviyat-
idagi inqirozlar, jumladan, oila va nikoh, tug‘ilish 
va aholining tabiiy o‘sishi borasidagi inqirozlarni 
tahlil qilar ekan, bu borada jamiyat a’zolarida ku-
zatilayotgan salbiy xulq-atvorlardan biri bo‘lgan 
egoizmning jiddiy ta’sirini ko‘rsatib o‘tadi. Uning 
fikricha, jamiyatda borgan sari birdan boyib ket
-
ish, to‘kin hayotga erishish kabi egoistik intilishga 
ega bo‘lgan kishilar 
soni
ortib bormoqda, bu esa 
jamiyatda mavjud qadriyatlarga nisbatan muno-
sabatlarda jiddiy inqirozni keltirib chiqarmoqda. 
Muallif bu holatni gedonistik psixologiyaning aso-
si deb baholaydi va buning oqibatida jamiyatda 
qator ijtimoiy muammolar kelib chiqayotganligini 
ochiq e’tirof etadi. Gedonizm bu – shaxs va uning 
xulq-atvor motivlarida birgina istak – nimadandir 
lazzatlanish, qoniqish olish va o‘zidagi ichki ruhiy iztiroblardan xoli bo‘lishga intilish ustu-
vorligidir. Bunda inson asosan to‘q va farovon hayotga intiladi, boy-badavlat yashashni 
xohlaydi va bundan lazzat oladi. Muallif Yevropada tug‘ilishning keskin kamayib ketgan-
ligini, ayollar o‘zidan zurriyod qoldirishni istamayotganligini, mablag‘i yetarli bo‘lsa-da, uni 
farzand tug‘ilishiga va tarbiyalashga sarflashga qizg‘anayotganligi kabi holatlarni qayd 
etadi. Bundan tashqari, gedonizmning eng katta salbiy ta’siri Yevropa kishilarida egosen-
tristik dunyoqarashning shakllanishiga turtki bo‘lmoqda. Egosentrizm insonning o‘z fikr- 
o‘ylari, manfaatlari doirasida qotib qolganligi, buning oqibatida atrof-muhitga va odamlar-
ga oid bilimlarini hamda o‘zgalarga munosabatini o‘zgartira olmasligini bildiradi. 
(4) Ma’lumki, egoizm kishilar orasida salbiy sifat deb qaraladi va egoistik xulq-atvor 
jamoatchilik tomonidan ham salbiy baholanadi. Altruizm esa aksincha ijobiy sifat deb qa-
raladi va altruistik xatti-harakat ijobiy munosabatga loyiq deb tanlanadi. Nega shunday? 
Buning sababi egoistik xulqning asosida birinchi o‘ringa o‘z manfaatini qo‘yish yotsa, ak-
sincha, altruistik xulqning asosida birinchi o‘ringa o‘zgalar manfaatini qo‘yish yotadi. De-
mak, altruizm egoizmning antonimidir. Altruizm hech qanday manfaatni kutmagan holda 
boshqalarga yordam berish, birovlarga yordam qo‘lini cho‘zish demakdir.
“Ijtimoiy psixologiya” kitobidan olindi.