Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

20.1-mashq. 
Testlarni bajaring.

---

71
Kiritmalar gapda ko‘pincha qavs ichida, ba’zan ikki tire orasida beriladi va asosiy fikrni 
qo‘shimcha ma’lumot bilan boyitish vazifasini bajaradi. Muallif maqsadini tushunishda 
ularning o‘ziga xos o‘rni bor. 
Misollar:
1.
Avtobusga chiqqanimizda (yonimizda na pulimiz, na oylik yo‘l chiptamiz bor) 
chiptachi xola xadigimizni tushunganday bizga qarab kela boshladi.
2.
1992-yilning 30-oktyabrida (oyim o‘sha payt meni shifoxonada olib yotgan edilar) 
dadamning ishlari boshqa viloyatga ko‘chdi.
Ba’zan nutqda kirishlarda noto‘g‘ri foydalanish kuzatiladi. 
Misollar:
1.
Aytishimiz mumkinki, Quyosh sharqdan chiqadi.
2. Menimcha, sizning fikringizga e’tirozim yo‘q.
20.3-mashq. 
Matnda ajratib ko‘rsatilgan kirishlarning ma’no-vazifasini tushuntiring. 
20.4-mashq. 
Quyidagi gaplar tarkibiga kiritma qo‘shib, daftaringizga ko‘chiring.
1. 
“Ilhaq” filmi xalqaro maydonda ham yaxshi kutib olindi. 
2.
Qish kunlarining birida uyimizga notanish mehmon keldi.
3.
Abdusamad bobo xalqqa osh berdi.
Vodiylarni yayov kezganda,
Bir ajib his bor edi menda,
Chappar urib gullagan bog‘in,
O‘par edim vatan tuprog‘in…
XX asrning 60-yillarigacha bug‘doyni xirmonjoyda yanchish jarayonida chapardan 
foydalanishgan. Bug‘doy poyalarining yarmi yanchilib bo‘lgandan so‘ng xo‘pga qo‘shilgan 
ho‘kizlarga chapar taqilgan... 
Chappar/ chapar/chappor – uzoq o‘tmishda qishloq xo‘jalik xodimlari, g‘allakorlar 
yaratgan, yasagan va xirmon yanchishda qo‘llagan azaliy moslama.
XX asrning 60-yillari o‘rtalaridan boshlab bu moslama keraksiz narsaga aylanib, 
nomi xalq xotirasidan chiqib ketgan. Lekin ibora tarkibidagi bu so‘z ashyo nomi sifatida 
qolib, ma’nosi unutilgan. Uning birlamchi ma’nosi – zich va qalin qilib tiqilgan cho‘p, 
shox-shabbali moslama. Chappar so‘ziga urmoq kalimasi qo‘shilib, qalin, zich, tig‘iz, 
yoppasiga ochilmoq ma’nosi yuzaga kelgan. 
To‘ra Nafasov, Umida Abdullaeva
«Til va adabiyot ta’limi» jurnali