Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

ijtimoiy
hamkorlik o‘rnatishning muhim omili.
GENDER TENGLIGI

---

54
4. Ayollarni, xotin-qizlarni jamiyat hayotiga teng jalb etish.
5. Ma’naviy va 
iqtisodiy
taraqqiyotning kafolati.
Shaxslar – ijtimoiy mavqeyi, jinsi va boshqa ijtimoiy ko‘rsatkichlaridan qat’i nazar - 
inson huquqlaridan bir xilda foydalana olishsa, gender tengligi yuzaga keladi. Bitta huquq 
ham erkakda, ham ayolda bo‘lsa-yu, erkak bu huquqdan foydalansa, ammo ayol ayol 
bo‘lgani uchun ham foydalana olmasa, mana shu nuqtada gender muvozanati buziladi. 
Bunday buzilishlarning bo‘lishi esa jamiyatda erkaklar ustunroq, ayollar quyiroqda degan 
tushunchani paydo qilishi mumkin. Aslida esa huquqlar baravar, lekin shu huquqdan 
foydalanish imkoniyati turli to‘siqlar bilan kamaytiriladi.
Gender tengligi insonning asosiy huquqlari tizimiga kiradi. Biroq inson huquqlari 
ko‘pincha jinsiy 
mansub
lik, jinsga asoslangan zo‘ravonlik, qurolli 
to‘qnashuv
lar, qashshoqlik, 
reproduktiv
faoliyat kabi omillar ta’sirida poymol bo‘lishi ko‘zga tashlanadi. Ta’lim, ish bilan 
ta’minlash va siyosiy qarorlarni qabul qilishda to‘la va teng 
ishtirok
etishda to‘siqlar mavjud. 
Ayollar va qizlarga nisbatan zo‘ravonlik dunyodagi barcha jamiyatlarda saqlanib kelmoqda 
va barcha ijtimoiy guruhlarga ta’sir qilmoqda. Ayollarga nisbatan zo‘ravonlik genderga 
asoslangan zo‘ravonlikning eng jiddiy shakllaridan biridir.
Tarixda ayollarga nisbatan zulm ko‘rinishlari turlicha bo‘lgan. Arabiston yarimorolida 
qiz bolalarni 
tiriklayin
ko‘mish kabi johiliyat davrining 
shafqatsiz
odatlari hukm surgan. 
Hindistonda eri vafot etgan ayolni tiriklayin gulxanda yoqish (sati) udumi mavjud edi. 
Qadimgi Xitoyda qiz bolaning tug‘ilishiga 
falokat
sifatida qaralgan.
Sharqda esa ayol doimo erkak kishining do‘sti, yor, oqila, mehribon, oilaviy tinchlikning 
rahnamosi sifatida ulug‘langan. Sharqona tafakkurda, turkiy xalqlarda ayollarning 
jamiyatdagi mavqeyi juda yuqori bo‘lgan.