Ona tili o‘qitish metodiкasi

1) ta’limiy insholar; 

---

321
2) nazorat qilishga qaratilgan insholar; 
3) ko‘rik-tanlov insholari. 
Ular o‘zaro chambarchas bog‘langan. Ta’limiy insholar ayni 
vaqtda nazorat uchun ham xizmat qiladi. Har qanday nazorat qilishga 
qaratilgan insho ta’limiy maqsadni ko‘zlaydi. 
К
o‘rik-tanlov uchun 
yozilgan insholar ham ta’limiy maqsad, ham tarbiyaviy maqsadga 
qaratilgan. 
Mavzu tanlash, asosiy g‘oyani belgilash, material yig‘ish, reja 
tuzish, shu asosda to‘plangan materialni saralash, fikrni muayyan 
izchillikda bayon qilish, yozilganlarni takomillashtirish kabi ishlar 
barcha turdagi insholar uchun xosdir. 
Insholarning asosiy qismini ta’limiy insholar tashkil etadi. 
Bunday insholar, asosan, o‘qitishga qaratilgan, o‘rgatishni 
ko‘zlaydigan insholardir. Til hodisalarini amalda qo‘llashga o‘rgatish, 
o‘zbek adabiy tilining boy imkoniyatlaridan nutqda foydalanish kabi 
zarur malakalar deyarli ta’limiy insholar orqali shakllantiriladi. Bu 
insholarning qoralama va oqlama nusxalari bo‘lmaydi. Ular, odatda, 
o‘quvchilarning mashq daftarlarida bajariladi. Shuning uchun 
matndagi kamchiliklarni bartaraf etish va uni takomillashtirish 
maqsadida qabul qilingan shartli belgilardan o‘quvchi o‘z inshosida 
bemalol foydalanishi mumkin. 
Nazoratga qaratilgan insholar, odatda, katta bo‘limlar 
o‘rganilgandan keyin, yoki chorak oxiri va o‘quv yilining oxirida 
o‘tkazilishi mumkin. Ular, asosan, o‘quvchilarning egallagan bilim, 
malaka va ko‘nikmalarini nazorat qilish maqsadida o‘tkaziladi. 
Shuning uchun insho mavzusi oldindan e’lon qilinmaydi, ular avval 
qoralama nusxada bajarilib, keyin takomillashtirilgach, oqqa 
ko‘chiriladi. Odatda, nazorat maqsadini ko‘zlagan insholarga ikki soat 
vaqt ajratish maqsadga muvofiqdir. 
К
o‘rik-tanlov uchun yozilgan insholar sinf yoki maktab 
g‘oliblarini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. Ona tilidan insho 
mavzulari oldindan e’lon qilinadi; o‘quvchilar ko‘rik - tanlov shartlari 
bilan tanishtiriladi. Shubhasiz, g‘olib o‘quvchilarni aniqlash 

---

322
maqsadida o‘tkaziladigan bunday ko‘riklar ijodiy ishga bo‘lgan 
qiziqishni oshiradi. 
Ona tili mashg‘ulotlarida qo‘llaniladigan insholarni