«ona tili o`qitish metodikasi» fani

Tayanch tushunchalar
1. Maktabda morfologiya o`qitishning ahamiyati va vazifalari:

- o`quvchilar so`z yasashga, so`zning yangi shakllarini hosil qilishga o`rgatish, so`z zaxirsini oshirish, so`zdan to`g`ri va o`rinli foyddalanish malakalarini kengaytirish;

- so`zlarning aloqa-munosabat shakllaridan foydalanish malakalarini kengaytirish;

- imloviy savodxonlikni takomillashtirish;

- gap qurish va matn yaratish malakalari ustida ishlash.

2. O`quvchilarni so`z turkumlarini o`rganishda tayyorlash.

- “To`plam” deyilganda tahlil qilish, o`rganish uchun olingan har xil belgilar, voqea-hodisalar majmuasi tushiniladi.

- “Tasnif” esa to`plamni avval kattaroq guruhlarga, so`ngra bunday guruhlarning o`zini ichki turlarga, ajratilgan turlarni ichki xillarga, xillarni navlarga, navlarni ko`rinishlarga bosqichma-bosqich saralashdir.

3. Maktabda so`z turkumlarini o`rganish “Fe`l” so`z turkumini o`qitish imkoniyatlari:

- o`quvchilarning so`z zaxirasini fe`llar bilan boyitish;

- “harakat nomi” mavzusini o`rganishda berilgan matn gaplardan haraktni atab kelgan so`zlarni ajratish, ularni qo`shimchadoshlarga bo`lib guruhlash;

- fe`lning ravishdosh va sifatdosh shakllarini o`rganishda fe`l juftlarini bog`lovchilar yoki ohang vositasida bog`lab gap tuzish;

- uyadosh fe`llar ustida ishlash;

- fe`llarning yasalishi mavzusini o`rganishda so`zlarni o`zaklarga ajratish; boshqa so`z turkumlaridan yasalgan fe`llarni guruhlarga ajratish;

mauyyan qoliplar asosida so`zlar hosil qilish, mas., “ot-la”, “sifat-ay”, “Fe`l-sa edi (-saydi)”, “Fe`l-sa kerak” (tishla, toray, uzsa edi, yozsa kerak) kabi;

- qo`shma fe`llar mavzusini o`rganishda o`quvchilarni matnda “ot Q fe`l” tuzilishli qo`shma fe`llarni ajratish, ularning ma`nosi va imlosini sharhlash kabi.

“Ot” so`z turkumini o`qitish imkoniyatlari:

- predmet, ko`z bilan ko`rish yoki o`lchash mumkin bo`lgan narsalar balki umumiylikni ifodalovchi nomlar (mas., ovqat, imorat), tabiat hodisalari va turli voqealarning nomi (mas., toshqin, zilzila, momaqaldiroq), harakat nomlari (bilim, terim), belgi holat nomlari (baxllik, saxiylik, ozodlik, tashvish) kabilar ham tushiniladi:

- otning lug`aviy shakllari;

- kichraytirish shakllari;

- atoqli otlar;

- qisqartma otlar;

- otlarning ma`no guruhlari: shaxs otlari; kasb-hunar otlari; o`rin-joy otlari, qurol vosita otlari; ularni tub va yasamalarga ajratish; qavm-qarindoshlik otlari, payt-zamon angalituvchi otlar, otli birikmalar.

“Sifat” so`z turkumini o`tishda o`quvchilarning so`z boyligini oshirish imkoniyatlari:

• 
  tub va yasama sifatlar;
  
• 
  qo`shma va juft sifatlar va ularning imlosi;
  
• 
  asliy va nisbiy sifatlar;
  
• 
  sifat birikmalari;
  

- sifatning ichki ma`no guruhlari; rang-tus sifatlari, maza-ta`m sifatlari, xusuiyatlari bildiruvchi sifatlar va shakl – (ko`klam) sifatlari.