“Она тили ў?итиш махсус методикаси” номли дарслик

parta 
ustida 
qo‘yilgan 
daftarlarni 
ko‘rib 
chiqish; 
b) biror o‘quvchini doskaga chiqarib, unga yozganini o‘qib, izoh berdirish; v)har bir 
gapni  navbat  bilai  uqitish,  yozilishini  izoxlash  yuli  bilan  tekshirish  mumkin.  Lekin 

---

 
123 
bu 
usullar 
o‘quvchilar 
daftarini 
to‘liq 
tekshirish 
imkonini  bermaydi.  O‘qituvchi  o‘quvchilarning  daftarini  yig`ib  olib,  uni  har 
tomonlama  tekshirib  chiqishi  talab  etiladi.  Yozuvdan  bolalarda  2  ta  daftar  bulishi 
maqsadga muvofiq. Darsdan keyin daftarlar yig‘iladi, tekshiriladi. 
 
  
Hato  tuzatish  ham  ijodiy  harakterdagi  ishlar  jumlasiga  kiradi.  Maktabda 
xatolar  tuzatishning  xato  yozilgan  harflar  ustidan  qizil  rang  bilan  chizib,  tepasiga 
to‘g‘risini  yozib  qo‘yish  usuli  keng  tarqalgan.  Lenin  bu  usulni  hamma  vaqt  ham 
samarador  deb  bo‘lmaydi.  Agar  o‘quvchi  o‘zbekcha  so‘zlarda  yoki  lug‘atimizga 
boshqa tillardan kirib kelgan ruscha, forscha yoki arabcha so‘zlarda xato qilsa va bu 
xatolarni  tez  payqab  olish  uquviga  ega  bo‘lsa,  harfni  o‘chirib,  to‘g‘risini  ustiga 
yozib qo‘yish usulidan foydalanish ham mumkin. 
  
Imlosi qiyin so‘zlarda xatoga yo‘l qo‘yilgan bo‘lsa va psixologik tomondan 
ana shu so‘zlarning fotokopiyasini o‘quvchi uz ongida aks ettirish kerakligi e’tiborga 
olinsa, xato yozilgan so‘zni qizil rang bilan o‘chirib, ustiga to‘g‘ri shakli yoziladi. 
         Xato grammatik formada bo‘lsa, harf emas, forma o‘chiriladi yoki uning ostiga 
chiziladi.  Chunki  o‘quvchi  qaysi  formada  xato  qilganini  o‘zi  alglab  olishi  kerak.  
Bazi  metodistlar  xatolarni  o‘qituvchi  tuzatsa,  o‘quvchilar  mustaqil  ishlardan  xoli 
qilib  qo‘yiladi  deb,  bu  usulni  qoralaydilar.  Bu  fnkrii  tugri  deb  bo‘lmaydi,  chunki 
tuzatishning  bu  usuli  ham  o‘quvchilarni  mustaqil  ishlashga  undaydi:  o‘quvchi 
maktab  so‘zida  b  urniga  p  yozgan  bo‘lsa,  o‘qituvchi  uni  tuzatib,  shu  qoidaga  mos 
keladigan bir qancha so‘zlar topishni vazifa qilib beradi. 
       
Lekin xato tuzatishning boshqa usullari ham mavjud. 
  
Ayrim hollarda xato tuzatishning ko‘proq mustaqil ishlashni talab qiladigan 
usullaridan ham foydalanish mumkin. Xatoni to‘g‘rilamasdan tagiga chizib qo‘yish, 
qaysi  qatorda  xato  qilingan  bo‘lsa,  o‘sha  qator  hoshiyasiga  belgi  qo‘yish  va 
boshqalar. 
.  Xatolarni  tuzatish  usullarini  tanlashda  o‘quvchilarning  individual  xususiyatlari, 
materialning  sodda-murakkabligi,  o‘quvchilarning  o‘zlashtirishi,  ularni  mustaqil 
ishlash darajasi hisobga olinadi. Xatolar har xil bo‘ladi: o‘tilgan qoidaga oid xatolar, 
xali  o‘tilmagal  qoidaga  xatolar,  o‘quvchining  tovush  talaffuzi,  fonematik  o‘quvi, 

---

 
124 
ko‘rish idroki, motorikasidagi nuqsonlardan kelib chiqqan qo‘pol xatolar va boqalar. 
Xatolar  harakterini  aniqlash uchun ularni taxlil qilish, biror belgi asosida tasniflash 
kerak.