Ona tili fanidan ma’ruzalar (II qsim)

19
. Ch ch harflar 
birikmasi choy, chevar, chiroyli, chaman kabi so’zlarda til oldi jarangsiz 
qorishiq undoshni ifodalash uchun yozilgan. 
20
. R r harfi rahmat, rohat, orom, doira, bor kabi so’zlarda til oldi ovozdor titroq tovushni 
ifodalash uchun yoziladi. 
21.Ll 
lola , loyiq, iloj, la’l kabi so’zlarda sirg’aluvchi ovozdor yon undoshni ifodalash uchun 
yoziladi. 
22.Nn harfi: 
1)non, nomus, ona, ta’na, bilan, tomon kabi so’zlarda til oldi ovozdor burun undoshini 
ifodalash uchun yoziladi. 
2)shanba, yonbosh, jonbozlik, yonma-
yon, ko’rinmaslik kabi so’zlarda n tovushi m kabi talaffuz 
etilsa ham, n yoziladi. 
23. Gg harfi gul, go’zal, ega, gugurt kabi so’zlarda til orqa jarangli portlovchi undoshni ifodalash 
uchun yoziladi. 
24. K k harfi ko’l, ko’ylak, uka tok, bilak kabi so’zlarda til orqa, jarangsiz, portlovchi undoshni 
ifodalash uchun yoziladi. 
25. Y y harfi yo’l, yetti, yigit, yaxshi, yoz kabi so’zlarda til o’rta, jarangli, sirg’aluvchi undoshni 
ifodalash uchun yoziladi. 
26. Ng ng 
harflar birikmasi yangi, ko’ngil, dengiz, singil, keling, bordingiz, tong, teng kabi 
so’zlarda til orqa, ovozdor, burun undoshi, jarangli, portlovchi undoshni ifodalash uchun 
yoziladi. 
27. Q q harfi qizil, qimiz, qirq, haqiqiy so’zlarida chuqur til orqa, j
arangsiz, portlovhi undoshni 
ifodalash uchun yoziladi. 
28. G’ g’ harfi g’oz, bag’ir, tog’ kabi so’zlarda chuqur til orqa, jarangli, sirg’aluvchi undoshni 
ifodalash uchun yoziladi, 

---

29. X x harfi xabar, xo’roz, xohish, xushnud, baxt kabi so’zlarda chuqur til
orqa, jarangsiz, 
sirg’aluvchi undoshni ifodalash uchun yoziladi.
30. H h harfi 
hosil, hamma, bahor, isloh, nikoh kabi so’zlarda jarangsiz, sirg’aluvchi bo’g’iz 
undoshini ifodalash uchun yoziladi. 
31. yonma-yon keladigan undoshlar imlosi: 
1) baland, Samarq
and, poyezd , do’st, past, artist, g’isht kabi so’zlarda d,t unoshlari ba’zan 
aytilmasa ham,yoziladi. 
2)metall, kilogramm,kilovatt,kongress
kabi o’zlashma so’zlar oxirida bir undosh aytilsa ham, 
ikki harf yoziladi. Lekin bunday so’zga xuddi shu tovush bilan boshlanuvchi qism qo’shilsa, so’z 
oxiridagi bir harf yozilmaydi: metal+lar=metallar, kilogramm+mi=kilogrammi kabi 
32. ‘ –
tutuq belgisi: 
1) a’lo, ba’zan, ma’yus, ta’zim, ra’y, ta’b, e’lon, e’tibor, e’tiqod, me’mor, ne’mat, she’r, fe’l, 
Nu’mon, shu’la kabi o’zlashma so’zlarda unlidan keyin shu unli tovushning cho’ziqroq 
aytilishini ifodalash uchun qo’yiladi; mo’jiza, mo’tadil, mo’tabar kabi so’zlarda o’ unlisi 
cho’ziqroq aytilsa ham, tutuq belgisi qo’yilmaydi.
2) in’om, san’at, qat’iy, mas’ul kabi so’zlarda unlidan oldin shu unli oldingi undosh tovushdan 
ajratib aytilishini ifodalash uchun yoziladi. 
Eslatma! Tarkibida yonma-
yon bir xil undoshlar kelgan so’zlar qo’sh(takror) undoshli 
so’zlardir.M: quvvat
, issiq, qattiq,soda, pochcha, avval, yovvoyi. 
Bir bo’g’inda yonma
-
yon ikki xil undosh kelgan so’zlar qator undoshli so’zlardir. So’z 
boshidagi qator undoshlar o’rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo’shib aytilsa ham, bu qisqa unli 
yozilmaydi. M: drama-dirama 
Go’sht, do’st kabi so’z oxirida kelgan
qo’sh undoshlardan biri aytilmaydi, tushib qoladi, 
ammo yozuvda yoziladi. Paxta, nimcha, o’simlik so’zlarida ham 2undosh bor, lkin bu undoshlar 
bir bo’g’inda bo’lmaganligi uchun qator kelgan undoshlar hisoblanmaydi.
Topshiriq. So’zlarni qo’sh va 
qator undoshliga ajrat. 
Milliard, hikmat, pand-
nasihat, maslahat, baxt, ikki, o’rtoq, ilhom, komissiya, broker, ko’rk, 
foyda, qirq, taraqqiyot, minnatdor, to’xtamoq, stul, ulkan.