Ona tili fanidan ma’ruzalar (II qsim)

---

 
 
 
ONA TILI 
FANIDAN 

MA’RUZALAR
 
(II qsim) 
Orfografiya

O’qituvchi : Abdirasulova Sh. Sh.
 

---

Orfografiya 
Grekcha “to’g’ri yozmoq” demakdir. So’z, o’zak, negiz
va qo’shimchalarni yagona qoida asosida 
yozish orfografiyaga xosdir. Orfografiya adabiy tilning yozma shakli uchun xos bo’lib, 
til
shunoslikning orfoepiya, grafika, leksikologiya, grammatika bo’limlari bilan uzviy bog’liqdir.
Orfografik prinsiplar (qonuniyatlar) 
Bular 3ta: 
1.
Fonetik yozuv
va uning ko’rinishlari –
fonetik yozuv asosiy yozuv ko’rinishlaridan biri 
bo’lib, so’z va qo’shimchalarni eshitganimiz bo’yicha yozamiz. Shu sababli fonetik yozuv 
o’zak va qo’shimchalarning har xil yozilishini ta’minlaydi. Fonetik yozuvning ko’rinishlari 
quyidagilar: 
a)
Shahar, og’iz, burun so’zlariga egalik qo’shimchalari qo’shilsa so’zda tovush tushishi 
hodisasi yuz beradi. M: shahar
+ i= shahri,
burun +i = burni 
b)
Yosh, ot, son, ong so’zlariga –
a yoki -
la fe’l yasovchi qo’shimchalardan biri qo’shilsa 
o’zakda o’zgarish ro’y beradi. M: son +a =sana, ot+a=ata, yosh+a=yasha, 
ong+la=angla. 
c)
Ikki, olti, yetti sonlariga jamlovchi son hosil qiluvchi - ov, -ala, -ovlon 
qo’shimchalaridan biri qo’shilsa so’z oxiridagi –
i unlisi tushib qoladi. M: 
IKKI+ov=ikkov, olti+ov=oltov, yetti+ov=yettov. 
d)
So’zning oxiri a bilan tugasa
-v yoki 
–
q yasovchi qo’shimchalaridan biri qo’shilsa a 
unlisi o ga aylanadi: M: tara+q=taroq, sayla+v=saylov. 
e)
Fe’l nisbat qo’shimchalar qanday eshiilsa shunday yoziladi. M: O’t
-kaz, ye-giz, ye-dir 
f)
Qo’shma fe’llar ayrim paytda qo’shib, ayrim paytda esa ajratib yoziladi. M: kela 
oladi(keloladi), ayta beradi (aytaveradi) 
g)
So’zning oxiri k va q bilan tugagan hollarda jo’nalish kelishigi qo’shimchasi –
ka va 
–
qa shakllari qo’shiladi bu esa fonetik yozuv hisoblanadi. (jo’nalish kelishigi 
qo’shimchasi –
ka va 
–
qa shakllari fonetik yozuv hisoblanadi). M: nok+ka, qishloq+qa, 
huquq+qa, tilak+ka, quloq+qa. 
2.