Қўқон дпи. Илмий хабарлар

Цуцон ДПИ. Илмий хабарлар
3.Muqimiy ijodini tadqiq etgan olimlardan kimlarni bilasiz?
4.Sizningcha, “Tanobchilar” hajviyasini yaratishga shoirni nimalar majbur qilgan?
5.Shoir o‘z asarida tanobchilar qiyofasini fosh etish uchun xalqona iboralardan foydalangan joylarni 
izohlashga harakat qiling.
6.Tanobchi-amaldorlarning o‘z nasl-nasablari bilan maqtanishlari zamirida qanday maqsad yotganligini 
tushuntiring.
7.Ushbu satrlarni sharhlang:
Boz tanobin duchandon solur,
El ta’mizidan hazar et al’amon.
Tag’i bular yaxshi-yu,bizlar yomon,
Zulm bilan ellig-u yuzni olur,
8.“Tanobchilar” satirik she’riy hikoyasidan olgan taassurotlaringizni yozma bayon qiling.
Mualliflar tomonidan tavsiya qilingan 
sakkizta savolning to‘rttasiga o‘quvchilar yuqorida 
keltirganimizdek,“ha”, “yo‘q” degan javoblarni berish bilan kifoyalanib qolishlari ehtimoli ko‘p. Bunga 
qo‘shimcha qilib, beriladigan o‘qituvchining savollari bo‘lishi zarur. Ma’lumki, soliq Muqimiy zamonida 
xalqning tinkasini quritgan, odamlarni xonavayron qilgan. Soliq to‘lashga qurbi yetmaganlar yer egalariga 
tobe bo‘lgan. Amaldorlar tomonidan qattiq haqoratlanganlar. Muqimiy ham ana shu holatni o‘z asarida 
yoritadi. Darslikdagi savollarda, albatta, bular o‘z ifodasini topishi kerak yoki muallim tomonidan qo‘shimcha 
savollar tarzida o‘quvchilarga taqdim qilinishi maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Bunda darslikda berilmagan savollardan foydalanish lozim. Jumladan, savollar quyidagicha 
bo‘lishi mumkin:
1. Sulton Ali va Hakimjonning qishloq odamlarini yig’ib olib, o‘z nasl-nasablaridan voqif etishlari 
tasvirlangan epizoddagi bu har ikki tanobchining tashqi qiyofasini qanday tasavvur qildingiz?
2.Sizning shahringizda turli bahonalar bilan xalqning cho‘ntagiga qo‘l solib, qiynaydigan soliqchilar 
bormi? Bor bo‘lsa, ular haqida so‘zlab bering.
3.Soliq voqeasi qishloq odamlari qalbini vayron qilgan. Shunday voqea tasvirlangan yana qanday asarni 
bilasiz? Muqimiy asari bilan o‘zingiz mustaqil o‘qiga o‘sha asarni taqqoslay olasizmi?
4.Muqimiy xalqqa zulm qilgan oltiariqlik mingboshi timsolini quyidagicha ta’riflaydi:
Mingboshisi so‘finamo,
Tasbih-u bo‘ynida rido.
Cho‘qib qochar zog’i alo,
Bir dog’uli ayyor ekan.
Shoir Berdaq ham “Soliq” she’rida Pirim cho‘loq ismli soliqchining yaramas ishlarini tasvirlab shunday deydi:
Anov yurgan Pirim cho‘loq,
O‘lginday mumsik va yaloq,
Soliq yig’ishga shay shu choq,
Bizlar uchun qiyin soliq.
Har ikki soliqchiga xos bo‘lgan umumiy “fazilatlar” haqida nima deya olasiz?
Bunday ijodiy toshiriqlar o‘quvchini muallim bilan baravar fikrlashga, ter to‘kishga undaydi. 
O‘quvchilar mehnat qilish jarayonida qahramonlarning xatti-harakatlari bilan birga ichki kechinmalari, 
hayotga bo‘lgan munosabati, tashqi ko‘rinishidan ma’nolar axtaradi, izlaydi, o‘zini uning o‘rniga qo‘yib 
ko‘radi, kishilardagi hamda o‘zidagi nuqsonlarini o‘zicha baholaydi. Mashg’ulot davomida bunday ish 
turlaridan foydalanish o‘quvchilarga o‘z-o‘zini taftish qilish imkonini beradi.
Umumiy o‘rta ta’lim maktabning 5-6-sinf darsligidan o‘rin olgan mazkur asarlani o‘rganishda 
savol-topshiriqlar bilan ishlashning interaktiv usullari 
o‘quvchilarda yuksak insoniy sifatlar: qanoat, 
kamtarlik, rahm-shafqat, bag’rikenglik singari ezgu fazilatlarni shakllantirishga xizmat qiladi.
A dabiyotlar
1. Ahmеdоv S., Qоsimоv B., Qo‘chqоrоv R., Rizаyеv Sh. Adаbiyot. Umumiy o ^ tа’lim mаktаblаrining 5- 
sinfi uchun dersiik. I qism. - Т.: < ^ а щ » , 2015. - 176 b.
2. Ahmеdоv S., Qоsimоv B., Qo‘chqоrоv R., Rizаyеv Sh. Adаbiyot. Umumiy o‘rtа tа’lim mаktаblаrining 5- 
sinfi uchun d3rslik. II qism. - Т.: « ^ а щ » , 2015. - 176 b.
3 . Ahmedov С., Qo‘chqorov R., Rizayev Sh. Adabiyot. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun 
darslik-majmua. Q. 2. - T.: «Ma’naviyat», 2017. -160 b.
4. Matjon S. Adabiyotdan mustaqil ishlarni tashkil etish usullari.- T.: O‘qituvchi, 1995.
5.Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturi. (O‘rta, o‘rta maxsus ta’lim 
muassasalarining X -X I sinflari uchun). - T.: Respublika ta’lim markazi, 2017.
6.Qodirov V.Mumtoz adabiyot: O‘qitish muammolari va yechimlar.T.-A.Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy 
kutubxonasi.-2009.
7. Qodirov V. Umumta’lim maktablarida o‘zbek mumtoz adabiyoti namunalarini o‘qitishning ilmiy-metodik 
asoslari. Ped. fanlari doktori diss.-2019.
8. Quronov D,Mamajonov Z,Sheraliyeva M. Adabiyotshunoslik lug’ati.T.:-Akademnashr.-2010.-319-bet.
journal.kspi.uz 
2020/№1
78

---