Omuxta yem texno 111

3.4. Pustlokli ekinlarningg pustini ajratish. 
Omixta yem sanoatida xom ashyo sifatida ishlatiladigan pustlokli ekinlar ichida eng 
keng tarkalani suli va arpadir.Ular yuqori ozuqa qiymatiga ega, ammo ularning pusti 
katta miqdordagi kletchatka saklydi.SHuning uchun va boshqa hayvonlar uchun 
omixta yem ishlab chikrailib raionga arpa va sulini pustsiz kiritish, pustlokli ekinlar 
pustini archish kuzda to`tilgan.Pustlokni ajratish uchun donga ta`sir qilishning turli 
usullari, mashinalarning ma`lum konstruktsiyalari qo`llaniladi, bu donlar tuzilishining 
turlichaligacha va magiz hamda qobiqning struktura-mexaniqaviy xossalarining 
farqlanishiga asoslanagan 7. Pustlokni ajratish jarayonining yuqori samaradorligiga 
erishish uchun mashina ishchi organlarining donga ma`lum ta`siri qo`llash kerakki, 

---

61 
bunda qobiqda shunday deformatsiya yuzaga kelishi va ular magizdan kam elektro 
energiya sarfi orqali ajralishi kerak. 
Qobiq ajratuvchi mashinalar ishchi organlarining donga ko`rsatadigan mexaniq 
ta`siridan va ularning qobiqka beradigan deformatsiyasi harakteridan bog`liq holda 
bu mashinalarni uch guruxga bo`lishi mumkin, birinchisida pustlokning orasi 
ochilishini sindirilishini yuzaga keltiruvchi kisish va surish. 
ikkinchisida-obraziv 
kiruvchi 
yuzaga 
ishkalanish, 
uchinchisida-pustlokning 
bo`laklanishini keltirib chiqaruvchi zarb ustunlik qiladi. 
SHunga asoslanib, omixta yem zavodlarida suli va arpa donining pustlogini ajratish 
ikki usulda o`tkaziladi: maxsus mashinalarda qobiqni ketma-ket elash bilan pustlogini 
ajratish; arpa va sulining kobigini ketma-ket elash orqali maydalash. 
Pustlokni ajratish jarayoni. Pustlokni ajratish uchun maxsus mashinalar qobiq 
ajratuvchi postavkalar, arpa uchun A1-ZSHN-3 qobiqajratuvchi mashina, suli uchun 
A1-DSHTS, obraziv tsilindrli ZNP-5; ZNM-5;ZNL-5 oboykali mashinalar bo`lishi 
mumkin. 
Namunali omixta yem zavodlarining boshqalarida arpa pustlogini ajratish uchun 
A1-ZSHN-3 qobiqajratuvchi mashina qo`llaniladi. Ular obraziv doirali qilib etkazib 
beriladi. Qobiq ajratuvchi mashinalarda qobiqni ajratishdan oldin don seperatorlarda 
aralamalardan oldindan tozalanadi va qobiq ajratish jarayonining samaradorligini 
ta`minlash maqsadida mayda fraktsiyalar ham ajratiladi. 
19-rasmda qobiq ajratuvchi mashinalarni qo`llagan holda pustlokni ajratishning 
texnologik sxyemasi keltirilgan. 
16-rasm. Qobiq ajratuvchi 
mashinalarda pustlokni ajratish 
sxyemasi. 
1-avtomatik tarozilar; 2-
dontozalovchi separator; 3-
elektromagnit separator; 4-jamlovchi 
bunkerlar; 5-oboykali mashina; 6-A1-
ZSHN-3 qobiqajratuvchi mashina; 7-
aspirator; 8-tukmoqli drobilka; 9-
dozatorusti bunkerlari; I-boshlangich 
mahsulot; II-chiqindilar; III-mayda 
fraktsiya; IY-metalmagnit 
aralashmalar; Y-qobiq 
Sxyemadan kurinib turibdiki, arpa yoki suli ulchanadi, tozalash va saralash 
seperatorda 2 o`tkaziladi.Buning uchun seperatorga teshik diametrlari 5..6 mm li 
saralovchi galvir urnatiladi.Bu galvirning koldigi qobiqajratuvchi mashinaga 
elanma(mayda fraktsiyaga)-omixta yem ishlab chiqarishga uzatiladi, qaysikim ho`l 
kletchatkaning yuqori miqdorda bo`lishi , masalan yirik shoxli qoramollar uchnu 
ruxsat beriladi.Tozalangan va saralangan suli oboykali mashinalarga tushadi, arpa esa 

---

62 
qobiqajratuvchi mashinalarga tushadi. Magizni kipikdan ajratish uchun kobigi 
archilgan mahsulotlar aspiratorga 7 ga junatiladi. 
Magiz seperatordan maydalash uchun tukmoqli drobilkaga tushadi, kipikni esa yirik 
shoxli qoramollar omixta yemga qo`llash mumkin. Maydalangan magiz dozator usti 
bunkeriga tushadi. 
Agar don oboykali mashina orqali bir marotaba o`tkazilganda qobiqajratish 
samaradorligiga erishilmasa va ho`l kletchatka miqdori me`yordan oshsa, suli doni 
takroran qobiqsizlantiriladi.Bunday variantho`l kletchatka miqdori 3,5-4,0% bo`lgan 
suli magzini 60-65% miqdorda olishni ta`minlaydi. 
Jadval-14 
Pustlokli ekinlarni pustini ajratishdagi oboykali mashinalar parametrlari. 
Ko`rsatkichlar 
Arpa 
Suli 
Yirik 
Mayda 
Yirik 
Mayda 
Aylana tezlik, m/s 
17…1
0 
19…2
0 
18…1
9 
21…22 
Radial oralik, mm 
20…2
5 
20…2
2 
22…2
5 
17…20 
Bichlarning buylama kiyaligi, % 
8…10 
7…8 
10…1
1 
8…9 
Suli va arpani pustlogini archishda qobiqajratuvchi mashinalarda ham mexaniq 
transport ham pnevmatik trasport ham qo`llaniladi.Birinchi holda mashinalar 
aspiratsiyasi-chko`tiruvchi 
kurilmalar 
bilan 
jixozlanadi, 
ikkinchisida 
esa 
pnevmotransportlarni qo`llash kuzda to`tiladi.