Oltin pul sifatida

OLTIN PUL SIFATIDA
REJA:

1. 
   Pul, uning kelib chiqishi vazarurligi.
   
2. 
   Qiymat shakllariningevolyusiyasi.
   
3. 
   Oltin pul sifatida.
   
4. 
   Pulning mohiyati. Pulning o‗ziga xosxususiyatlari.
   

1. Pul, uning kelib chiqishi vazarurligi.

P ulning vujudga kelishi kishilik jamiyati sivilizatsiyasining

buyuk kashfiyotlaridan hisoblanadi. ‖Pul‖ deb nomlangan maxsus tovarning paydo bo‗lishi natijasida odamlar o‗rtasida ayirboshlash bilan bog‗liq ziddiyatlarva
«ehtiyojlarning bir – biriga mos kelmasligi» kabi muammolar barham topdi. Pulning vujudga kelishi, uning evolyusion rivojlanishi, nazariyasi, mohiyati va funksiyalari haqida xorijiy va mahalliy iqtisodchi olimlar, nazariyachilar, mutaxassislar juda ko‗p ilmiy asarlar, maqolalar va tadqiqot ishlari yaratgan. Hozirgi kunda ham ushbu jarayon davom etmoqda. Iqtisodiy adabiyotlarda pulning vujudga kelishi va uning hozirgi kundagi ko‗rinishi haqida yagona yondashuv mavjud emas.
Pulning vujudga kelish sababini bilish uchun qadimda odamlar o‗rtasida ro‗y bergan ayirboshlash munosabatlarini amalga oshirish jarayoniga e‘tibor qaratish lozim.Chunki,aynanmanashutabiiyayirboshlashjarayonihozirgikundasizbilan biz kundalik hayotda va hisob – kitoblarda foydalanib kelayotgan pulningvujudga





⁵ Frederic S.Mishkin. The economics of money, banking and financial markets. Pearson Education Limited pp. 2013. pp. 44-56
kelishiga zamin yaratgan. Xususan, pulning vujudga kelishiga quyidagi omillar
asos bo‗lib xizmat qiladi:
Keyinchalik odamlarning ongi, dunyoqarashi va hayot kechirish tarzi rivojlanganligi natijasida, ikki tomonloma ayirboshlash munosabatlari vujudga kela boshladi. Bu davrda, kishilarda o‗ziga zarur bo‗lmagan buyumning o‗rniga nimadir olish evaziga, ikkinchi kishiga berishi lozimligini anglayboshladilar.
Bularning barchasi dastlab stixiyali ravishda sodir etilib, bu odamlarning kundalik uchun zarur bo‗lgan buyumlar, oziq – ovqatlar, kiyim – kechaklar va boshqa ehtiyojlarini qondirish natijasida ro‗y bergan. Bu davr ishlab chiqarish usuliningnaturalxo‗jaliktuzumidavrigaboribtaqaladi.Ma‘lumki,naturalxo‗jalik tuzumidan ilgarigi davrda har bir kishi kunlik ehtiyoj uchun zarur bo‗lgan mahsulotni mustaqil ravishda ishlab topgan (yaratgan)ligi bois, ular o‗rtasida ayirboshlash munosabatlariga ehtiyoj mavjudbo‗lmagan.
Yuqorida qayd etilgan ikki omil, kishilar o‗rtasida ayirboshlash munosabatlarining shakllanishiga zamin yaratdi, natijada odamlar ixtiyoridagi ortiqcha mahsulotni o‗zi uchun zarur bo‗lgan boshqa mahsulotga ayirboshlashga ehtiyoj seza boshladi.



Ayirboshlash– bu kishilarning istak – xohishlari va ehtiyojlari mahsuli sifatida amalga oshiriladigan jarayon bo‗lib, buning natijasida, tomonlar ehtiyojini qondirishmaqsadidaixtiyoridaginarsadanvozkechib,zarurbo‗lgannarsaning
o‗rniga berishdir. Ayirboshlash kishining ehtiyoji bo‗lgan buyumga ega bo‗lish
imkoniyatini beradigan jarayondir.


Demak, ayirboshlash ―A‖va―B‖tomonlar o‗rtasidagi o‗zaro kelishuv natijasidasodirbo‗ladiganjarayonbo‗lib, ―A‖o‗zigategishlitovaryokixizmatini
―B‖tomonning tovar yoki xizmati uchun berishdir. Madomiki, ushbu almashuv jarayoni ikki tomonga ham iqtisodiy jihatdan foydali bo‗lib, ―A‖tomon voz kechgan tovar yoki mahsulot o‗rniga o‗zi uchun zarur bo‗lgan, undan ham foydaliroq tovar yoki xizmatnioladi.