|
Romitan.
0 ‘zbekistonning qadimgi shaharlaridan biri «Romitan» -
«Tan oromi» deb ataladi. Narshaxiynmg yozishicha, Romitan katta bir
14
ko‘handizga ega va mustahkam bir qishloq bo‘lib, Buxorodan qadimiy-
roqdir. Ba’zi manbalarda bu qishloqni Buxoro deb ataganlar. Romitan-
da qadimdan hukmdorlar turar joylari bo‘lgan. Buxoro shahri vujudga
kelgandan so‘ng ular Romitanda faqatgina qish faslida yashaganlar.
Tabarivning yozishicha, 707-yilda Qutayba Romitanni bosib olgan. Xu-
roson noibi Abu Muslim Buxoroga har gal kelganda o ‘z qarorgohmi
Romitanda joylashtirgan.
Vardonze.
Buxoro viloyatining Shofirkon tumanidagi «Qo‘rg'om
Vardonze» nomi bilan mashhur yodgorlik (VI-XIX asrlar), Qo‘rg‘onning
uzunligi 110 m, kengligi 60-70 m, balandligi 45-50 m. Vardonxudotlar-
ning maxsus qarorgohi bo‘lgan. Rivoyatlaiga ko‘ra, Shopurkom atamasi
sosoniylar shahzodasi Shopur ismidan olingan. Shopur Buxoroga kelib,
Buxorxudotdan yer olib qasr va qishloq qurdirib, unga ariq keltiigan.
Narshaxiyning yozishicha, bu katta bir qishloq b o iib , ko'handizga, kat-
ta va mustahkam hisoiga ega. U Turkistonning chegarasida joylashgan.
U joyda har haftada bir kun bozor bo‘lib, savdogarlar ko‘p kelar edi.
Arablar hujumi arafasida (VIII asr boshi) Vardonze Buxorodan aiohida
mustaqil podsholik pojtaxtiga aylangan.
Poykend.
Poykend o ‘tmishda 4 qism. 1. Darvozali ark (maydoni
1 ga); 2. Darvozali ichki shahriston (maydoni 11 ga); 3. Darvozali tash-
qi shahriston (maydoni 6 ga); 4. Sharq. g ‘arb hamda janub tomonla-
rida qad ko targan (maydoni 100 ga dan oshiqroq) ulkan rabodlardan
iborat bo‘lgan. Ayrim m a’lmnotlaming guvohlik berishicha, Poykend
qadimda Buxoro hukmdorlarining qarorgohi bo‘lgan. Narshaxiyning
m a’lumotlariga ko ra, shahar aholisining aksariyat qismi savdogarlar
bo‘lib, ular Xitoy va dengiz bo‘yi mamlakatlari bilan savdo qilganlar.
Ibn Hurdodbeh va Ibn al-Faqihlar Poykendni «Madina at-tujjor», ya’ni
«savdogarlar shahri» nomi bilan ta’riflaydilar.
Tavois
(dastlabki nomi Arqud) - Buxoro vohasidagi tarixiy vilo-
yat va shahar. Milodning boshlarida bu yerda otashkada va otashgoh
bo‘lgan. Arablar ilk marta bu joyda tovusni ko‘rgach, «Zot ut-tavois» -
«Tovuslar egasi» deb nom berishgan. Tabariyning yozishicha, Tavoisda
Qutayba ibn Muslimning qarorgohi bo‘lgan. Tavois Buxoro-Samarqand
yo‘lining ustida joylashgan bo‘lib, Narshaxiyning yozishicha, qadim-
gi vaqtlarda har yili kuz faslida 10 kun nuqsonli mollaming bozori
bo‘lgan.
J 5
0 ‘rta asr mualliflarining asarlarida Buxoro va boshqa shaharlami
bir-biri bilan bog‘lovchi savdo yo‘llari haqida yozganda turli shahar-
lar va aholi punktlari ortasidagi masofalarni ham keltirib o'tishgan.
Bu hududlarda qaiicha rabod, shaliar va qishloqlar bo‘lganligini sanab
o ‘tadilar. Xususan, Ibn Hurdodbeh Amudaryo kechuvi bo‘lgan Amuldan
(hoziigi Choijo‘y) Buxorogacha bo‘lgan masofa 19 farsax bo'lganligi
haqida m a’lumot beradi. Shuningdek, Buxoro va Poykend o ‘rtasidagi
masofa 5 farsax bo‘lganligini ham e’tirof etadi. Maqdisiy esa Buxo-
rodan Xorazmga o'tuvchi yo'lda 7 ta rabot, 2 ta shahar (Shuraxon,
Kat) va 6 ta to‘xtash joyini eslatib, Buxorodan Xorazmga 3 kunlik y o i
bo‘]ganligini ta’kidlaydi.
Samarqand
shahri to’g ‘risida X asr arab geografi Istaxny fikr bil-
dirib, shahami «Movarounnahming quruqlikdagi bandargohi» deb ta ’rif
beradi. IX -XII asrlarda shahar hayoti Shahriston devorlaridan tashqari-
ga chiqib, Cho‘ponota tepaliklaridan tortib Darg‘om daryosi etaklariga,
Zarafshon vodiysining bepoyon kengliklariga yoyilgani ta’kidlangan
Manbalarda keltirilishicha, Samarqand o'zining ko‘klamzorligi bilaii
mashhur bo‘lgan.
Istaxriyning ta’rifiga ko‘ra, Samarqandda So‘g ‘d darvosidan ja-
nubda joylashgan va undati baland turgan shahardir. «Bu yerda ark,
shahriston va rabod bor. Men arkka ko‘tarilib. inson ko‘zi hech qachon
ko‘rmagan ajoyib manzaralardan birini, koVm-ko'k daraxtlarni, hasha-
matli qasrlarni, oqayotgan kanallarni va uzluksiz barq urib turayotgan
madaniyatni ko‘zdau kechirdim. Bulaming hammasi hamisha mavjla-
nib turgan kanallarda va suvga to ‘la havzalarda aks etadi. Samarqandda
qal’a va to ‘rtta darvoza bor. Sharqiy darvoza «Xitoy darvozasi» deb
ataladi, u tepalikda joylashgan. Ana shu joydan ko‘p sonli zinapoyalar
orqali S o'g'd daryosiga tushiladi. G art / darvoza Navbahor deb ata
ladi. U ham tepalikda joylashgan. Shimoliy darvoza Buxoro darvozasi,
Janubiy darvoza - Katta darvoza ham deb ataladi».
At-Tabanytung «Payg‘ambarlar va podshohlar tarixi» kitobida sha-
harga shuh Samar asos solganligi, «Qand» esa bu joylarda yashagan
turk aymog‘i ekanligi aytiladi. Ayrim tarixchilar shahar nomini «uch-
rashuv joyi», «Savdogarlar yig‘iladigan joy» tarzida talqin qiladilar.
Aleksandr Maqduniy (Makedonskiy) shahami istilo qilgandan so‘ng
yunonlar uni «Marokanda» deb atay boshlaganlar.
16
XV asrda yashab ijod etgan Hofizi Abmning arabcha yozilgan
jug'rofiy asari «Kitob al-masolik va-l-mamolik» («Y oilar va mamla-
katlar kitobi») deb atalgan, uni «Kitob al-aholim» («Iqlimlar kitobi»)
deb ham nomlashgan. Asarda Samarqandning qisqacha tarixidan so‘ng
shahar va shahar atrofining, shahardagi qal’alar, saroylar, machitlar.
bog‘lar, qishloqlar ta’rifi berilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
