gan. Milodiy I mingyillikning ikkinchi yamiida uzun boshli aholining
braxikefallashish (kalta boshli b o ia borish) jarayoni kuzatiladi. Shu-
ning natijasida I mingyillikning oxiri va II mingyillik boshlarida Janu
biy Orolbo'yi hududining hamma qismida asosiy etnik qatlamni 0 ‘rta
Osiyo ikki daryo oralig'i tipi tashkil qila boshlaydi. Qonshma sifatida
Xorazm o‘zbeklari va qoraqalpoqlar tarkibida Kaspiyorti uzun boshli
tip belgilari hozirgacha saqlanib kelmoqda.
Toshkent vohasining qadimgi aholisi
Toshkent vohasining ta-
rixiga oid antropologik matenallaming eng qadimgisi miloddan av
valgi 1 mingyillikning o ‘rtalariga to £g ‘ri keladi.
Bundan qadimiyroq
m a’lumotlar hozircha aniqlanmagan. Shuning uchun bu davrlarda
yashagan aholining antropologik xususiyatlari to ‘g ‘risida Toshkent vo-
hasiga qo shni va vaqin madaniy aloqada bo‘lgan hududlardan topil
gan materiallarga asoslanamiz. Bundan 3-4 ming yil ilgari O'rta Osiyo
hududida yashovchi qabilalar antropologik jihatdan ikki katta guruh-
ga bo‘linadi. Ma’lumki, har bir katta irq vakillari muhim antropologik
belgilar asosida bir nechta mayda irqiy gumhlarga yoki antropologik
tiplarga boiinadi. 0 ‘rta Osiyoda yevropeoid irqi ikki katta guruh - shi
moliy yevropeoid tip (ilmiy asarlarda protoyevropeoid yoki andronovo)
va janubiy yevropeoid tipi ( 0 ‘rtayer dengizi)lariga bo iinadi.
Bunda Toshkent vohasining aholisi shimoliy guruh tarkibiga ki
rib, hududda andronovo irq belgilarini o ‘zida
mujassamlashtirgan,
degan fikr kelib chiqadi. Ular baland bo‘yli (erkaklar bo'yi o ‘rtacha
170-172 sm, ayollar 163-165 sm atrofida), jismoniy jihatdan baquv-
vat boiganlar. Ulaming bosh va yuz tuzilishlariga kelsak, boshlari-
ning shakli cho‘zinchoq (dolixokran), keng peshonali, qosh suyagi
bortm alan
kuchli rivojlangan, yuzlan keng, ammo baland emas, bu-
mnlari esa qirra va yuz sathidan ancha yuqori ko tarilgan, lablari in-
gichka boigan. Ko‘rib turibmizki, bu odamlarda yevropeoid irqiga xos
barcha belgilar namoyondir. Janubiy yevropeoid irqi vakillari esa O rta
Osiyoning
janubiy viloyatlari, Shimoli-G‘arbiy Hindiston, Pokiston,
Afg‘oniston, Kavkaz va Yaqin Sharqda keng tarqalgan. Shunday qilib,
Toshkent vohasida protoyevropeoid (andronovo) tipiga xos odamlar
bronza davrida yashagan, degan xulosaga kelish mumkin. Ular antro
pologik
tipi jihatidan Sharqiy Yevropa, Qozog‘iston, G ‘arbiy Sibir hu
dudlarida yashagan andronovo, yogbochband madaniyatlari aholisi kabi
98
antropologik qiyofaga ega. Antropologiya fanida 0 ‘rta Osiyo xalqlari-
ning shakllanish tarixida har xil tipdagi yevropeoid alomatlami o'zida
saqlagan urug' va qabilalardan tashqari, mongoloid irqiy xususiyatlari-
ga ega bo‘lgan qabilalar ham ishtirok etganligi to ‘la isbotlangan.
Milodiy birinchi asrlarda Toshkent vohasidagi ayrim qabrlardan
olingan bosh suyaklaming birida yevropeoid
irqining ta siri kuchli
boigan. Yangiyoi qo‘rg‘onidan olingan ikkita ayol bosh suyagi yev
ropeoid irqining mezobraxikranli (o‘rta yumaloq bosh) turidagi kishi-
lamiki boigan. Shunga asoslanib T.K.Xodjayev Toshkent vohasining
mahalliy chorvador aholisining tarkibiga, ehtimol, 0 ‘rtayer dengizi
irqiy tipi qatnashgan b o is a kerak, deb taxmin qiladi.
Toshkent yaqi-
nidagi Bo‘zsuv sohilida hamda Niyozboshtepadan (hozirgi Yangiyoi
tumani hududida) olingan bosh suyaklari M.M. Gerasimov tomonidan
o'rganilgan va ular milodiy V asrga oid boigan. Bu bosh suyaklar-
ning qadimgi sohiblari braxikran turdagi Pomir-Farg'ona antropologik
kishilari boiganligi aniqlandi Bu tipdagi kishilar vohaning mahalliy
aholisi b o igan, albatta. Bundan ko‘rinadiki, vohada antik davrlardanoq
ikki yevropeoid antropologik guruhi (yevropeoid
irqining mezokran
turi va Pomir-Farg ona tipidagi broxikran turi) hukm surgan. Har ik-
kala guruh yevropeoid antropologik tipdagi kishilar b o iish i bilan bir-
ga ulaming bosh suyaklarida mongoloid irqiy alomatlari borligi aniq-
lanadi. Bu Toshkent vohasiga antik davrlardanoq Markaziy Osiyoning
shimoliy mintaqalaridan mongoloid irqiga mansub etnik guruhlar kelib
qo‘shilgan
boiishi kerak, deb taxminiy xulosa qilishga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
