Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

Bug‘doy donining bo‘yiga kesilgan tomonidan ko‘rinishi 
А-unishga qadar ko‘rinishi, В-unib chiqa boshlagan paytdagi ko‘rinishi, 1-murtak, 2-endosperm.
 

---

89 
Urug‘ning unishi, suvni shimib olib bo‘rtishi, embrional to‘qimalarning o‘sa boshlashi qobiq 
yorilishiga bog‘liq. O‘sish jarayonida fermentlar ishtirokida murakkab organik moddalarning (oqsillar, 
polisaxaridlar, yog‘lar) oddiy moddalarga (aminokislotalar, monosaxaridlar, yog‘ kislotalar va boshqalar) 
parchalanishi sodir bo‘ladi.Buning hisobiga murtakning o‘sishi boshlanadi. G‘amlab qo‘yilgan 
moddalardan bo‘shagan urug‘lar asta-sekin burishib qurib qoladi. Murtakdan o‘sib chiqqan urug‘ 
bargchalar va ildizchalar mustaqil oziqlana boshlaydi. Urug‘barglar yer ustiga chiqqandan keyin yashil 
tusga kiradi (chunki xlorofill hosil bo‘ladi) va havodan oziqlanish boshlanadi. Ildizchalar esa tuproqdan 
oziqlana boshlaydi. Keyinchalik chin barglar shakllangandan so‘ng, urug‘bargchalarning havodan 
oziqlanishi to‘xtab, ular to‘kilib ketishi mumkin. 
Shunday qilib, murtakning o‘sishi yangi organlarning hosil bo‘lishi va boshlang‘ich organlar 
(ildizchalar va urug‘ bargchalar) hajmining oshishiga bog‘liq. Bu jarayonning asosini hujayralarning 
bo‘linishi va meristematik to‘qimalarning ko‘payishi tashkil etadi.
 
HUJAYRALARNING O‘SISH FAZALARI. 
O‘simlikning o‘sishi uni tashkil qiladigan 
hujayralarning ko‘payishi va o‘sishidan iborat. O‘simliklarning vegetativ organ hujayralari va gameta 
hosil qiluvchi hujayralar mitoz yo‘li bilan bo‘linish natijasida har bir hujayradan ikkita hujayra hosil 
bo‘ladi. Mitoz meristema hujayrasi hayot siklining asosiy bosqichi bo‘lib bo‘linishiga qobiliyatli barcha 
hujayralar uchun xos xususiyatdir. Bunday hujayralar ketma-ket, 
interfaza, profaza, metafaza, anafaza