Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

O‘SIMLIKLARNING O‘SISHI 
O‘sish-o‘simlik hayotining faollik darajasini ko‘rsatuvchi eng muhim jarayonlardan biridir. 
Chunki bu jarayon o‘simlik tanasidagi barcha fiziologik va bioximik reaksiyalar natijasida sodir bo‘lib, 

---

88 
yangidan-yangi hujayralarning, organlarning hosil bo‘lishi va ularning umumiy quruq massasining ortib 
borishi bilan xarakterlanadi. 
O‘simliklarning o‘sishi (hayvonlardan farqli ravishda butun ontogenezida davom qiladi va 
yangidan yangi organlar hosil bo‘ladi. Shuning uchun yuz yillik va ming yillik daraxtlarda ham yosh,bir 
necha kunlik organlarning borligini ko‘rish mumkin. 
URUG‘LARNING UNISHI 
jarayonida o‘sish asosan urug‘larning unishidan boshlanadi. 
Urug‘da asosan uchta muhim qism mavjud:
1.
urug‘ni qoplab turadigan va uni tashqi sharoitning noqulay omillari ta’siridan saqlaydigan qobiq,
2.
boshlang‘ich murtakdan iborat embrional qism (bargcha, ildizcha va poyaning dastlabki qismi
g‘amlab qo‘yiladigan moddalarning to‘planish joyi. 
G‘amlab qo‘yiladigan moddalarning to‘planish joyi o‘simlik turiga qarab har xil bo‘lishi mumkin. 
Ko‘pchilik ikki pallali o‘simliklarda bu vazifani murtakdagi urug‘bargchalar bajaradi. Moddalar 
to‘planishi natijasida ularning hajmi juda kattalashib,urug‘ni deyarli to‘ldiradi.Urug‘dagi murtakning 
boshqa qismlari bu vaqtda urug‘ barglari bilan qobiq o‘rtasida joylashgan bo‘ladi. Buni loviya urug‘ida 
kuzatish mumkin (74-rasm).
74-rasm. 
Loviya urug‘i А-ustki tomonidan ko‘rinishi, В-urug‘ bargining ichki tomonidan 
ko‘rinishi, С-embrional qismlarining o‘sishi
Bir pallali o‘simliklarning urug‘ida g‘amlab qo‘yiladigan moddalar asosan endospermida 
joylashgan bo‘ladi. Endosperm urug‘ning deyarli hammasini to‘ldirib turadigan bir turdagi parenximatik 
to‘qimadan iborat, murtak esa bir chetga surigan bo‘ladi. Masalan, bug‘doy donida buni yaxshi ko‘rish 
mumkin (75-rasm). 
 
75-rasm.