|
2.2.Dirijyorlikda teatral obrazlarning psixologik kreativligini orkestr va jamoa oldidagi ko’rinishlari
Avvalo dirijyorning holati haqidagi masalaga aniqlik kiritish lozimki. unda dirijyorning dastlabki osoyishla holaliga harakat oldidan layyorgarlik silalidaqaraladi. Gavdaning oyoq lagi old qismi. hatto oyoq barmoqlariga layanish holalida inson harakat erkinligi va nozikligiga erishadi. Yugurish, sakrash, badiiy gimnastika, raqslar, mumtoz raqs shu tayanchga asoslanadi. Bu haqda dirijy or ham unulmasligi kerak. Dirijvoming lovonga tayanishi uning gavdasini ichki dinamika. laollikdan mahnim qiladi.
Dirijyor to'g'ri turib boshini yetarli darajada baland tutadi. Uning nigohi ijrochilarga qaratilgan. U qo'llarini pult uslida har bir ijrochi dirijyorga nisbatan qayerda o'tirganligidan qat’iy nazar, ko'rinadigan holda baland tutadi.
Dirijyorning qo'li va tayoqchasi boshi bilan teng balandlikda ko'tarilib turadi...". "Ijrochilarning vazifasi dirijyorga qarash va bu unga o‘z navbatida bemalol ko'ra olishlariga sharoit уaratish mas’uliyatini yuklaydi. Orkestr qanday joylashganligidan qat’iy nazar... dirijyor o'zini hammaning nigohiga tusha oladigan holatila tutishi kerak".
Ifodaviy vositalarni tanlash, qo'l harakatlari va imo-ishoralarning me’yori va faolligi quy idagi mulohazalar asosida talab etiladi va aniqlanadi: dirijyorning har bir harakati harakat apparatidagi har bir o'zgarish ijrochilar tomonidan so’zsiz bajarilishi uchun signal sifatida qabul qilinadi. Shuning uchun tushunarliki, dirijyor ichki ijodiy jarayonining tashqi harakatda namoyon bo'lishi o'qituvchi tomonidan ham dirijyor qiluvchi tomonidan ham jiddiy e'liborni talab etadi.
Ijroni boshqarish jarayonida dirijyor tashqi ifodaviv vositalarining tabiiyligi o‘ta tushunarliligi, aniqligi, oddiyligi va anglab olish osonligi juda muhim rol o'ynaydi. Bu vositalarning irodasizligi, boʻshangligi va mazmunga ega emasligi harakatlarning puch serhashamligi, o'ta hayajonliligi va sun’iy o‘ylanganligiga nisbatan dirijyorlik san'atiga kamroq darajada yot sifatdir.
Dirijyorning o‘z harakat vositalarini sarflashdagi tejamkorligi katta ahamivatga ega. Qo'llaming ortiqcha harakatlari agar jamoa sezgir, e’tiborli va intizomli boʻlsa muqarrar ravishda ijrochilarning dirijyor uchun kutilmaganda munosabatini vujudga keltiradi, yoki agar jamoa avvaldan bunday harakatlarga o'rganib qolgan boʻlsa zarur signallarni ijrochilar sezmay qoladilar.
“... Ijro etilayotgan asarni bunchalar to'g‘ri, uning ruhini yanada ko'proq darajada tushunib, muallif koʻrsatgan barcha jihatlami saqlab qoladigan boshqa kapelmeyster yo'q... U Betxovenni naqadar tushunadi, qanchalar qat’iy, jiddiy ijro, naqadar ta'sirchanlik va bir vaqtning o'zida ijroda sun’iy jimjimaga, qalbakilikka zig'ircha ham yo'l qo’yilmaydi...
"Dirijyor-Raxmaninov tanqidchilarning yakdillik bilan ma'qullashlariga sazovor bo‘ldi. Tanqidchilar ta’kidlashlaricha, bu deyarli eng kam harakat bilan orkestrdan barcha istaganlariga erishadi”...
Sergey Vasilyevich barcha jihatdan sodda va tabiiy edi: kundalik hayotcla ham, estradada ham. U ijro etadimi. dirijyorlik qiladimi - uning harakatlari doimo tejamkor, qat’iy, qandaydir oʻtikir, muloyim. Bu sifatlardan royal yoki orkestrni o‘ziga bo’ysundirish uchun kerakli me’yorda fovdalanardi. Birorta ham ataylab qilingan, ortiqcha harakat yoʻq.
“Dirijyorning harakatlari ham, imo-ishorasi ham oddiy, va tushunarli, ularni qabul qilmaslik ham, ularga bo'ysunmaslik ham mumkin emas” Dirjyor qo" Harming harakat amplitudasi bo'yicha o'ta keng bo‘lmasligi kerak. Nisbatan kichik harakatlar dirijyomi kamroq toliqtiradi, ichki ijodiv ish uehun unga ko'proq kuch va imkoniyatlar qoldiradi. Bundan tashqari, ular orkestr diqqatini yaxshiroq mujassamlashtiradi, ortiqcha katta, quloch otib qilingan harakatlai- esa (ayniqsa tez sur’atlarda) takt olib borishga ko'proq xovliqishlik olib kiradi va ijrochi hamda tinglovchilaming diqqat-e'tiborlanga halaqit berib. ulaming g‘ashiga tegadi.
“Dirijyor... o‘zqo‘llarini judakatta harakatlantinnasligi, bu bilan tayoqchani katta masofaga borib-kelishga majbur qilmasligi muhimdir, chunki... bu kamchi lik dirijyorning behuda toliqishigaolib keladi va uning keng. deyarli kulgili harakatlar qilishiga sabab bo'ladi. o"z-o‘zidan bunday harakatlar tomoshabinlar diqqatini tortadivaulami kuzatish yoqimsizdir".
Nozik va aniq harakatlanishda tirsakning muhim ahamivatga egaekanligini hisobga olib, yelka suyaklarning osilib turmasligi, shuningdek, qo’l alohida qismlari orasida o‘tkir burchak hosil bo'lmasligiga e’tibor berish, dirijyorlik apparatini shakllantirishda yelka, yelka oldi va panja harakatlari yo’nali shining birligiga erishish lozim. Yelka suyagining pastga qarab osilib turishi esa qo’ini tirsakdagi o'tkir burchak bilan “sindirib” qo'vadi va tirsakni ayrim ijrochilar ko'ra olmasliklariga olib keladi.
Dirijyorlikning estetik tomoni ham o'qituvchi va o'quvchining diqqatidan chetda qolishi kerak emas. Me'yorni, taktni nozik his qilish va umuman ijroni boshqarishga jiddiv munosabatda bo'lish - yosh dirijyorning harakat apparatini takomillashtirishda boriladigan yo'l mana shundan iborat.
Dirijyorlik qilish jarayonida pult yonida qandaydir yurishlar, depsinish. yarim o'tirib olish, pultdagi partitura sahifalarini xovliqib, qo'pol varaqlash kabi ortiqcha harakatlar bo‘lishi kerak emas. Dirijyorning qomati umumiy yig'inchoqlik va bejirimlik holatida boʻlishi zarur.
Sinfdagi mashg’ulotda ham, jamoa bilan repetitsiyada ham, ommaviy chiqishlarda ham dirijyor yuqorida aytilgan ko'rinishda boʻlishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
